.
Klaas BESSELSEN (20 jaar).
Foto: heterf-ermeloo
Geboren zaterdag 30 juli 1921 te Harderwijk (GL)
Zoon van Bessel BESSELSEN en Reijntje van de POPPE
Het gezin woonde tot 10 oktober 1936 in Harderwijk. Hier zijn drie kinderen,
onder wie Klaas, geboren. Daarna verhuisde het gezin naar Tonsel een buurt-
schap in de gemeente Harderwijk.
Omdat er weinig werk was besloot Klaas, na zijn opleiding op de ambachtschool,
bij de Koninklijke Marine een vrijwillige verbintenis aan te gaan bij de zeedienst
als Stoker der 3e klasse.
Aangenomen
Heldersche Courant, vrijdag 2 juni 1939
Op maandag 1 mei 1939 meldde Klaas zich op de Marinekazerne Willemsoord in
Den Helder voor zijn militaire opleiding. Klaas kreeg het stamboeknummer 15871.
Overplaatsing
Heldersche Courant, woensdag 14 juni 1939
Op 1 juli 1939 volgde plaatsing aan boord van Hr.Ms. Van Speijk het immobiele
opleidingsschip voor machinisten en stokers
Hr.Ms. Van Speijk, wachtschip - opleidingsschip
Foto: maritiemdigitaal
Op 28 augustus 1939 werd Klaas, als gevolg van de afgekondigde Algemene mobi-
lisatie, geplaatst op het pantserdekschip Hr.Ms. Hertog Hendrik.
Halverwege de zomer van 1939 was Hr.Ms. Hertog Hendrik teruggekeerd van een
oefenreis naar Nederlands West-Indië en werd buiten dienst gesteld. Het schip zou
op de Rijkswerf in Den Helder opgelegd worden.
Tijdens de mobilisatie, in augustus 1939 werd Hr.Ms. Hertog Hendrik weer in dienst
gesteld als Hr.Ms. Batterijschip Vliereede. Het oude pantserschip werd verhaald naar
de Vliereede bij Terschelling waar het schip ten anker ging.
Het batterijschip kreeg als opdracht het Stortemelk, het vaarwater tussen Vlieland
en Terschelling, te beschermen als een eventuele vijand het aldaar gelegde mijnen-
veld zou willen ruimen. Hr. Ms. Vliereede bleef tot 4 november 1939 ter plaatse.
Toen had een kustbatterij van drie 15cm kanonnen, afkomstig van een ander batterij-
schip, op Vlieland de taak van het oude schip overgenomen. Het oude pantserschip
werd weer naar de Rijkswerf verhaald om te worden ingericht als logementschip voor
adelborsten omdat hun slaapgelegenheid op het Koninklijk Instituut voor de Marine
(KIM) werd ingericht als hulphospitaal.
Vanaf 18 november 1939 deed Klaas weer dienst op de Van Speijk om zijn opleiding
te vervolgen. Op 2 januari 1940 geplaatst aan boord van de kruiser Hr.Ms. Sumatra.
1940
Hr. Ms. Sumatra (de "Sum" in marinetermen)
Hr.Ms. Sumatra 1939
Foto: onzevloot
De lichte kruiser Hr.Ms. Sumatra lag tot 10 januari 1940 in het dok te Amsterdam.
Daarna tot 4 februari 1940 in de haven van Den Helder. Op die dag voer het schip
uit om in het kader van de handhaving van de neutraliteit bewakingstaken uit te
voeren voor de Nederlandse kust.
In de periode maart, april is het schip regelmatig op de Noordzee bezig met de
begeleiding van buitenlandse koopvaardij- en oorlogsschepen schepen door de
Nederlandse wateren.
Begin mei weer naar zee met op 7 mei 1940 een vaartocht met gasten, die weer
snel van boord af moeten i.v.m. de opdracht voor de "Sum" om op te stomen
naar de rede van Vlissingen.
Op 9 mei 1940 aankomst te Vlissingen.
Op vrijdag 10 mei om 00.30 uur vertrek naar de rede van Vlissingen om later in
de ochtend samen met de kanonneerboten Hr.Ms. Johan Maurits van Nassau en
Hr.Ms. Floris het vuur te openen op Duitse vliegtuigen die mijnen leggen.
De "Sum" is zelf ook doelwit van luchtaanvallen door Duitse vliegtuigen.
Er wordt regelmatig op het schip geschoten met mitrailleurs en er worden ook
bommen afgeworpen. Treffers aan boord van het schip vallen er echter niet.
Uitwijken naar Engeland
De 11e mei kreeg de "Sum" opdracht over te steken naar Engeland waar het om
± 19.00 uur in Yarmouth arriveerde. 12 mei doorgevaren naar Immingham waar
wordt afgemeerd. Hier kreeg de bemanning 15 mei 1940 ook het bericht over de
capitulatie van Nederland te horen. Na diverse reparaties en aanpassingen
vertrok het schip op 28 mei voor een tocht langs Schotland, door de Ierse Zee
(met zeer zware storm) naar de Golf van Bristol waar ze op de rede van Milford-
Haven op 2 juni ten anker ging. De nog niet helemaal afgebouwde Nederlandse
torpedobootjager Hr.Ms. Jacob van Heemskerck liep hier eveneens binnen.
Naar Canada
Op 2 juni 1940 kwamen rond 17.30 uur HKH prinses Juliana, de prinsessen
Beatrix en Irene en enkele andere personen aan boord van de "Sum". De
bedoeling was hen, met steun van de Jacob van Heemskerck, naar Canada te
vervoeren. Die reis verliep zonder al te grote problemen zodat beide schepen
op 11 juni ten 12.00 plaatselijke tijd de haven van Halifax konden binnenlopen.
Na eerst afscheid te hebben genomen op de Jacob van Heemskerck verlieten
prinses Juliana, na het houden van een toespraak, en de overigen de 12e juni
aan het einde van de ochtend de "Sum".
Via de Caraïben naar Zuid-Afrika
Op 13 juni vertrok de "Sum" uit Halifax om een Canadees troepentransport-
schip s.s. Lady Drake naar Jamaica te escorteren waar de schepen op 20
juni te Kingston arriveerden. Vanaf deze dag bezocht het schip verschillende
eilanden (Curaçao, Trinidad, Bermuda’s, en opnieuw Jamaica, enz.) en werd
er ondertussen ook veel geoefend, o.a. met de in Curaçao gestationeerde
kanonneerboot Hr.Ms. Van Kinsbergen.
De 9 augustus 1940 begon de oversteek naar Zuid-Afrika waarbij de "Sum"
onderweg escorte-, patrouille- en controlediensten uitvoerde.
Op 2 september voer het schip de baai van Kaapstad binnen waar voor de
bemanning een periode met veel passagieren aanbrak.
Naar Nederlands Oost-Indië
De 16e september 1940 werd koers gezet naar Mauritius om vandaar de
oversteek te maken naar Indië. Via Straat Soenda bereikte de "Sum" op
9 oktober TandjongPriok, de haven van Batavia. Op de eindbestemming,
de marinehaven van Soerabaja, meerde het schip in de ochtend van de
16e oktober 1940 af.
Na het vertrek uit Vlissingen en het afleggen van 25045 zeemijlen kon de
"Sum" dan eindelijk zijn grote onderhoudsbeurt krijgen. Daarvoor werd het
schip officieel "buiten dienst" gesteld. Al het personeel, behalve voor wacht
en toezicht, moest voor de 31e oktober van boord zijn. Een deel van hen
werd onmiddellijk overgeplaatst naar andere schepen van de vloot, voor
anderen duurde deze overplaatsing wat langer.
Na de overplaatsing van de "Sum" eind oktober 1940 volgde voor Klaas
Besselsen een plaatsing aan de wal in de Marine Kazerne Oedjoeng te
Soerabaja. Vanuit de kazerne verrichtten de marinemannen allerlei
(bewakings-)diensten.
Plaatsing aan boord Hr.Ms. Java
Klaas Besselsen inmiddels bevorderd tot Stoker 1e klasse, kreeg op 2 december 1940 een plaatsing aan
boord van de kruiser Hr.Ms. Java, het zusterschip de Sumatra, met 526 bemanningsleden.
Hr.Ms. Java tijdens hoge vaart schietoefening 1939
Foto: avrml
Hr.Ms. Java ligt tot 16 december 1940 in onderhoud te Soerabaja. Daarna in 1941 regelmatig ingezet
voor konvooidiensten onderbroken door periodieke onderhoudsbeurten. Het onderhoud in november
1941 wordt na een dokbeurt afgebroken en het schip wordt, vanwege het uitbreken van de Japanse
vijandelijkheden, weer operationeel ingezet.
Februari 1942
Een gecombineerd vlootverband bestaande uit 14 schepen van Amerika, Groot Brittanië, Nederland en
Australië, onder leiding van de Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman, trok ten strijde tegen een
opstomende Japanse invasievloot om zo een landing op Java te voorkomen. De operatie van deze Com-
bined Striking Force werd voor de geallieerden een grote mislukking. In de periode van 27 februari t/m
1 maart 1942 sneuvelden ruim 2000 geallieerde militairen.
Hr.Ms. Java met camouflagepatroon 1942
Foto: warshipsresearch
Tijdens deze slag in de Javazee op 27 februari 1942 werd de kruiser Hr.Ms. Java omstreeks 23.20 uur
aan stuurboord bij de achter-munitiebergplaats getroffen door een torpedo van de Japanse zware kruiser
Nachi. Het achterschip brak af ter hoogte van de longroom, de achter-machinekamer liep vol en het schip
maakte snel slagzij over stuurboord. Het zonk binnen vijftien minuten.
Van de 526 bemanningsleden van Hr.Ms. Java gingen er 512 met het schip ten onder.
Op deze 27 februari 1942 gingen, naast de Nederlandse kruiser Hr.Ms. Java, ook de torpedobootjager
Hr.Ms. Kortenaer, en de kruiser Hr.Ms. De Ruyter, met aan boord schout-bij-nacht Karel Doorman, ten
onder.
Totaal verloren op 27 februari 1942 circa 915 Nederlandse marinemannen het leven.
Zij vonden allen een zeemansgraf….
Foto: vunature
Op 27 februari 2006 zijn door de toenmalige staatssecretaris van Defensie C. van der Knaap, op initiatief
van de Oorlogsgravenstichting, 15 bronzen platen onthult met de namen van de 915 omgekomen marine-
mannen. Deze bronzen platen bevinden zich op het Karel Doorman-monument op het Nederlandse ereveld
Kembang Kuning te Surabaya, Indonesië
Karel Doorman-monument Ereveld Kembang Kuning Indonesië
Foto: Oorlogsgravenstichting (2010)
Op één van de bronzen platen met de namen van de omgekomen bemanningsleden van
Hr.Ms. Java, staat Klaas Besselsen
Gedeelte van de naamplaten met namen bemanning Hr.Ms. Java
Foto: Oorlogsgravenstichting
Tevens werd op 27 februari 2006 één van de scheepsbellen, op 9 mei
1925 geschonken bij de eerste indienststelling en later in de Javazee
teruggevonden, van Hr. Ms. Java bij dit monument opgehangen.
Foto: Rob Gieling
Enkele Bronnen:
"De Javazee-campagne na 75 jaar", Sporen van de strijd van de
Koninklijke Marine tegen Japan december 1941 – maart 1942
C. Dullemond (red.)
St. Karel Doorman Fonds, Den Haag, 2017
"Van 't Erf van Ermel", nr. 44, augustus 2007
["Twee Ermeloërs sneuvelden in de Javazee" - Peter Yska]
"Gedenkrol van de Koninklijke Marine 1939-1962" en
het
niet gepubliceerde "Supplement" op deze gedenkrol.
H.J. Floor †, Weesp, 2004.
"Niet alléén op 4 mei", Harderwijkse oorlogsslachtoffers
J. van Hell
De Harderwijkse Reeks, Hardewijk 2002
"Hr.Ms. Kruisers Java en Sumatra"
J. Anten
Asia Maior, Zierikzee 2001
"De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog" Deel: 2
Ph.M. Bosscher:
Uitgeverij van Wijnen, Franeker, 1986
avrm.nl
docplayer.nl
nl.wikipedia.org
onzevloot.weebly.com
oorlogsgravenstichting.nl
www.heterf-ermeloo.nl
www.maritiemdigitaal.nl