Ik denk dat na een paar maanden straatgevechten in een puinhoop 3.000 km van huis de gemiddelde Duitse soldaat lang niet meer dacht aan de idelogiën en motivaties.
Integendeel, men was serieus 'schocked' door de tegenstand en dacht allang niet meer aan een snelle overwinning.

En de Russen dan? Die hadden het niet veel beter dan de Duitsers. Hoe meer het beleg vorderde begonnen hoe meer bijde partijen inderdaad meer te vechten op wanhoop en vooral bij de Russen die hun eigen mannen in de rug schoten als ze durfde terug trekken. Maar de Duitsers ook in angst om door de gehate communisten gevangen genomen te worden.

Ja dat is zo,

maar de Russen vochten toch op hun eigen grond en beschermden hun families.De Duitser vochten ver van hun land en dat is anders.Wij gaan dat nooit begrijpen omdat we dat niet meegemaakt hebben.Ik kom zelf van Wit-Rusland en ik weet wat het begrip moederland voor mensen daar betekend.Ook al was Rusland evengroot als Belgie,ze zouden dat land nooit aan imand anders gegevan hebben (gecapituleer),ik bedoel de mensen zelf (geen politicus).Het begrip moederland (of vaderland hier) is daar zeer betekenisvol en de mensen zijn heef fier dat ze daar geboren zijn,toen was dat niet anders.
Ook al stond vele mensen de communistische parijt en regime niet aan,toch vochten ze tot het laatste.Ze vochten niet voor Stalin maar voor hun moederland.En dat was groot verschil met de Duitsers.

Ik weet het maar ik doe pogingen om er over na te denken. Ik kan gewoon niet geloven dat de meeste gaan vechten puur en alleen uit vaderlandsliefde of voor iemand die ver van hen weg is en veilig in een bunker zit. Ik denk dat het niet alleen voor hun families was maar in oorlogstijd moest er ook eten op de plank komen...

De Duitsers hadden zo een schrik denk ik van de Russen dat sommige zich gewoon niet durfde over te geven. Ik heb eens ooit iemand horen zeggen "Die jongens wilde elkaar niet doodschieten ze waren gewoon bang van elkaar" en ik denk dat die schrik er bij beide partijen goed in zat.

Dat verschilde qua periode. Aanvankelijk was het moreel bij de Duitsers erg hoog. Ze waren vele honderden kilometers opgerukt in de Sovjet-Unie, hadden weer successen geboekt tijdens het nieuwe zomeroffensief en hadden in minder dan een dag (ochtend 23-08 - middag 23-08 ) het stuk tussen de Don en de Volga afgelegd. De Duitse 16. Pz.Div. vormde de speerpunt en had het 62e Leger van de Sovjets zelfs ingehaald (!). Op het moment dat deze divisie de Volga-oever bereikte bij een noordelijke voorstad van Stalingrad, Rynok, werd Stalingrad zelf verdedigd door een slecht uitgerustte divisie en groepen arbeiders. Het 62e Leger was nog bezig met terugtrekken naar Stalingrad. Haar commandant stond op het punt om vervangen te worden vanwege lafheid en dit was het moment waarop de Sovjets het meest in de rats zaten. Diezelfde avond werd Stalingrad gebombardeerd, het grootste bombardement aan het Oostfront in WOII. De Duitsers voelden zich onoverwinnelijk, maar de 16. Pz.Div. kwam niet door de ingegraven arbeiders heen in de noordelijke voorstad.

Het Duitse 6. Armee had echter een tekort aan brandstof en kon de 16. Pz.Div. niet komen assisteren. Slecht een Panzerkorps kon de divisie bereiken, maar zij vormde 'een eiland in de oceaan'. De korpscommandant wilde teruktrekken, kreeg hier echter geen toestemming voor en werd vervangen. Ondertussen had het 62e Leger kans gezien Stalingrad te bereiken en snel een verdediging op te werpen. Hèt moment om de stad in te nemen was verkeken. Op 12 september werd de commandant van het 62e Leger vervangen door de latere Maarschalk van de Sovjet-Unie Tsjoeikov, die zijn leger wist aan te sporen met spreuken als "Ik zweer dat wij niet zullen terugtrekken. We zullen de stad verdedigen of daar sterven", "We zullen volhouden tot de dood! Geen stap meer terug!" en "Er is geen land achter de Volga". Pas op 14 september begon de frontale aanval op Stalingrad, maar zoals bekend werkte de Blitzkrieg niet in de stad en de Duitsers wisten hun doelen niet te bereiken. Ze wilden de belangrijkste aanlegoever bereiken die gebruikt werd om versterkingen aan te voeren (slecht een paar kilometer van de Duitsers verwijderd aan het begin van de aanval) maar slaagden hier niet in.

Vanaf dat moment waren de rollen eigenlijk omgekeerd. De Duitsers raakten steeds depressiever door de gigantische verliezen, de tekorten aan voorraden, de opkomende kou en de vastberadenheid van de Sovjets. De Sovjets daarentegen waren door de patriottische taal van Stalin en Tsjoeikov vastberaden in Stalingrad de Duitsers tot staan te brengen.

De afloop is bekend; de Duitsers werden omsingeld, waarmee het moreel een enorme klap kreeg, en de mislukte ontzettingspoging en het falen van de luchtbrug deden alle hoop varen. Dit deed het moreel van de Sovjets natuurlijk stijgen en het geloof in het moederland, het leger en de eindoverwinning groeien. De Sovjets zagen de slag als een grote overwinning, hoewel zij wel veel meer verliezen leden dan alle As-mogendheden nabij Stalingrad samen hadden verloren.