.
Raymond John CAMMOCK (21 jaar)
.


Foto: joshce2000


Geboren woensdag 4 juli 1923 te Christchurch, Canterbury, New Zealand

Zoon van David John en Bertha Agnes CAMMOCK

Raymond werkte na zijn basisopleidingen als administratief medewerker
in opleiding in het gouvernementsgebouw voor toerisme te Christchurch.

Raymond neemt dienst bij de Royal New Zealand Air Force (RNZAF) in
augustus 1941 en krijgt registratienummer NZ 414723.
Na de diverse basisopleidingen vertrekt hij naar Engeland, de bootreis
neemt 3 maanden in beslag.

Tijdens zijn verblijf in Engeland ontmoet hij op 5 juli 1942 Kathleen (Kathy)
HOLDEN uit Barrowford, Lancashire, UK, geboren op 5 juli 1923.
Beide zijn 19 jaar oud. De jongelui gaan trouwen.


No. 61 Operational Training Unit RAF (61 OTU) Deze eenheid werd ge-
formeerd in juni 1941 at RAF Heston, west van Londen voor opleiding,
omscholing en de training vliegers bestemd voor eenpersoons jacht-
vliegtuigen.


Na het einde van zijn opleiding/training bij 61 OTU werd hij in juli 1942
bij het 485 (NZ) squadron geplaatst tot september 1942. Hierna vertrekt
hij met het 253 squadron naar Noord Afrika. In Ray zijn periode in Afrika
wordt zoon Frank geboren, op 13 juni 1943 te Nelson even ten zuiden van
Barrowford geboren.

Ray wordt als Flying Officer ingedeeld bij 253 Squadron. Deze eenheid
was vanuit Engeland verplaatst naar het Mediterranean Theatre of Ope-
rations (MTO) vanaf 13 November 1942 en gestationeerd op RAF Maison
Blanche in Algerije.

Ray vloog bij dit squadron 97 operationele vluchten.

In mei 1944 keerde hij terug naar Europa, tijd voor een familie foto met kleine
Frank.


Foto: joshce2000


Ray wordt geplaatst bij het 486 (NZ) Squadron.

Het 486 squadron, onderdeel van RAF Fighter Command, werd geformeerd op 7 maart 1942 in
Kirton-in-Lindsey, Lincolnshire, Engeland.

Het squadron had als motto "Hiwa hau Maka" (Beware of the wild winds).

Hawker ''Tempest'' Mk. V (JN-766, registratie: SA-N), van 486 Squadron RNZAF, op Castle Camps,
Cambridgeshire (UK), gedurende overgangsperiode naar nieuwe vliegtuigen van dit type, in April
1944

Foto: Imperial War Museum



Het squadron vloog sinds mei 1944 met de Hawker Tempest Mk. V. Het squadron werd in de periode
tot september 1944 hoofdzakelijk ingezet voor de bestrijding van het Duitse vergeldingswapen V 1
vanaf RAF Newchurch in Kent.


Raymond Cammock, rechts

Foto: Imperial War Museum


Ray werd een Ace m.b.t. het neerhalen van deze V 1's. Hij wist in de periode 19 juni t/m 20 augustus
1944 er 20 neer te halen en eentje in samen werking met een collega vlieger van het squadron. Het
gehele squadron claimde 223 neergehaalde V 1's.

Onder andere voor deze V 1 acties werd Raymond onderscheiden met het DFC (Distinguished Flying
Cross) zoals is te lezen in het Supplement van de London Gazette van 8 december 1944.


Supplement London Gazette, 8 december 1944


Squadron Leader J.H. Iremonger met een aantal van zijn vliegers op B 60 te Grimbergen, België.
In deze groep, 3e van links (pijl) Ray Cammock.

Foto: Imperial War Museum


Nederland, vliegveld Volkel, code: B 80.

Eind september 1944 bezette de RAF het verwoeste vliegveld Volkel en begon met herstel werkzaam-
heden. Kort daarop arriveerden 121 Wing en de 122 Wing op B 80. Dit was de codenaam van Volkel.
De eenheden beschikten over Typhoons en Tempest Mk.V jachtvliegtuigen.

485 squadron behoorde tot 122 Wing, deze was ingedeeld bij Second Tactical Air Force. Hun belang-
rijkste rol was het uitvoeren van gevechtoperaties op lage en middelbare hoogte. Ook werden er veel
grond aanvalsmissies uitgevoerd waarbij de Duitse lichte- en middelbare luchtafweer een grote tol eiste
onder de Tempest vliegtuigen.


Raymond was op 1 october vanuit het Belgische Grimbergen op Volkel aangekomen.

Op vrijdag 6 october 1944 vlogen 7 toestellen van het squadron een gewapende verkenning uit in de
regio Arnhem - Deventer en Lingen in Duitsland.


Vier toestellen, waaronder Ray met zijn Tempest JN-863 "SA-R" doen een aanval op een munitietrein
op de lijn Hengelo - Zutphen nabij Eefde. De trein wordt in brand geschoten maar Tempest van Ray
wordt geraakt door verdekt opgesteld lichte luchtafweer. Hij laat zijn toestel een crash maken in de
laatste rijtuigen van de trein waardoor de munitietrein komt te exploderen. Raymond Cammock komt
om het leven bij deze crash.


Een onbekende ooggetuige:


Ik was er vlakbij. Wij lijnwerkers werkten naast de spoorbaan op die vrijdag
in october 1944. Die fatale morgen herinner ik me nog als gisteren, met twee
jagers kwamen ze, achter elkaar, de eerste dook in een aanvalsvlucht en mi-
trailleerde de moffentrein en trok toen razend snel weer omhoog, maar de
tweede werd aangeschoten en kwam nooit meer in de lucht ...........
Hij viel boven op de laatste wagons van de trein. De trein, vol met munitie
explodeerde. Het was een groot bloedbad op de spoorbaan en veel van de
Duitsers in de treinkwamen om. Alles werd kort daarna rondom afgesloten.


Enkele dagen daarna gingen we de telefoonlijn naast de spoorbaan herstellen
en vonden toen resten van de piloot; een laars met been en een hand en ik
vond ook een deksel van een horloge met de naam R.J.CAMMOCK. Dat intri-
geerde mij zeer, ik heb het jaren bij me gehad maar ben ik het helaas verloren.
Na de oorlog zijn de resten van de piloot, die wij, lijnwerkers onder een boom
hadden begraven in Eefde, naast de spoorbaan Zutphen - Lochem, naar de
begaafplaats te Lochem overgebracht gebracht en daar herbegraven.




Foto: Weekly News


Raymond John Cammock heeft zijn laatste rustplaats gevonden op de Nieuwe
Gemeentelijke Begraafplaats te Lochem (GL) aan de Zutphenseweg 104,
in rij 1 graf 6



Foto: André Reijniers - 20 november 2011


Enkele Bronnen:


aircrewremembered.com
commons.wikimedia.org
joshce2000.blogspot.com
www.aucklandmuseum.com
www.cwgc.org
www.findagrave.com
www.hawkertempest.se
www.nzwargraves.org.nz
www.verliesregister.studiegroepluchtoorlog.nl

.
Hendrik Greorgius BOS (36 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren woensdag 6 november 1907 te Ter Idzard, gemeente Weststellingwerf (FR)

Zoon van Eise BOS (1876-1945) en Cecilia Johanna BOS (1876-1942).

Religie: Rooms Katholiek.

Beroep: veehouder



Nieuwsblad van Friesland, woensdag 24 april 1935

Hendrik, 27 jaar, is op zaterdag 4 mei 1935 gehuwd te Wonseradeel (FR) met de
28 jarige Anna TERPSTRA (1907-1986).

Uit dit huwelijk geboren 6 kinderen:

De kinderen waren op de bewuste dag van executie van vader Hendrik:

Eise, 8 jaar, Adrie, 7 jaar, Ilia, 5 jaar, Tjipke 2 jaar en Lies, 10 maanden.

Moeder Anna was in verwachting van zoon Henk, hij is na de dood van zijn
vader geboren.

1944

Nadat het zuiden van ons land begin september 1944 was bevrijd, concentreerde de bezetter zich
op een hardnekkige verdediging van het nog bezette gebied ten noorden van de grote rivieren.
Daartoe opereerden zogeheten Einsatzkommandos in Noord- en Oost-Nederland. Een afdeling van
die Einsatzkommandos was gelegerd in de Johan van der Kornputkazerne in Steenwijk.
De afdeling stond onder leiding van Kurt Stiller, SS-Hauptsturmführer. De afdeling was circa twintig
personen groot en een veemd allegaartje, het bestond uit o.a. uit Oostenrijkers, Duitsers, Hongaren,
Roemenen, Belgen en een paar Nederlanders. De groep was afkomstig uit Noord-Frankrijk en had
daar tot september 1944 al danig huis gehouden. Het oefende in de omgeving een waar schrikbe-
wind uit. Er werden razzia's gehouden en mensen die verdacht werden van enige vorm van verzet,
actief of passief, werden gevangengenomen, of direct ter plaatse geëxecuteerd. De mannen die in
oktober 1944 in de omgeving van Steenwijk werden opgepakt waren zogenaamde Todeskandidaten.
Dit waren willekeurig aangewezen gevangenen die bij wijze van represaille, zonder enige vorm van
proces werden geëxecuteerd.


Op woensdag 4 oktober 1944 vindt in Steenwijk (OV) een razzia plaats met als doel jonge mannen
op te pakken om die tewerk te stellen op het vliegveld bij het Drentse dorp Havelte. Om dat te om-
zeilen duiken Johannes de Vries (24 jaar) en zijn aanstaande zwager Frits ten Berge (21 jaar) onder
op de boerderij van de familie Bos aan de Wolterholten I - 242 in Steenwijkerwold (OV).


Boerderij van de familie Bos aan de Wolterholten

Foto: Steenwijk in 40-45


Een week later krijgt Pier Schipper 43 jaar,die in Steenwijk woont, ’s avonds bezoek van twee mannen.
Ze doen zich voor als "van de ondergrondse" en komen vragen om voedsel bestemd voor onderduikers
(Pier is slager van beroep). Daar ontmoeten ze ook Uilke de Jong 47 jaar, de zwager van Pier, die er
ondergedoken was. Als ze horen dat Uilke geen persoonsbewijs of stamkaart heeft, haalt de één van de
twee mannen een blanco stamkaart tevoorschijn en vult die in op naam van Uilke; het persoonsbewijs
krijgt hij zo snel mogelijk. Daarna vertrekken de twee, met brood, vlees en worst.

De volgende dag valt de Sicherheitsdienst binnen. Als Uilke zijn stamkaart laat zien, blijkt deze vals te
zijn. Daarop doorzoeken de Duitsers het huis en worden Pier, zijn vrouw Dirkje en Uilke meegenomen
naar de Johan van de Kornputkazerne.

Op diezelfde avond, woensdag 11 oktober om ongeveer 21.00 uur, kloppen de Duitsers ook aan bij de
familie Bos in Steenwijkerwold. Ze zijn op zoek naar de knecht van Hendrik Bos, Jannes de Vries, die
daar inwoont. Deze is op dat moment echter niet thuis. Scharführer Johannes Jürgensen gelast daarop
een huiszoeking waarbij Johannes de Vries en Frits ten Berge worden gevonden en meegenomen wor-
den naar de Johan van de Korn-putkazerne.

Een dag later meldt Jannes de Vries, met alle risico’s voor hemzelf, zich bij de kazerne; hij wil niet dat
Hendrik Bos slachtoffer wordt van de ontstane situatie. Maar deze wordt in de loop van de dag alsnog
opgepakt. Jannes, die in de loop van de middag weer bij de boerderij van de familie Bos terugkomt,
vertelt dat hij Hendrik in de kazerne nog heeft zien lopen.

In de kazerne zit ook Emanuel Verveer, 35 jaar, gevangen. Hij is technisch ingenieur, en werkte bij
een Nederlands bedrijf dat werk deed voor de Wehrmacht. Bij zijn arrestatie in Zwartsluis, had hij
geheime notities bij zich van de IJsselstelling. Maar ook al was hij niet meer dan een ondergedoken
jood, dan was dat al aanleiding genoeg om hem vast te zetten.

Wat er verder gebeurd is, weten we alleen door de procesverslagen van na de oorlog.

Op vrijdag 13 oktober 1944 worden zes celnummers willekeurig gekozen en die zes mannen worden
naar de schietbaan van Kallenkote (OV) nabij de van den Kornputkazerne overgebracht. De mannen
worden op een rij gezet en Hauptscharführer Fritz Habener (1909-1950), de leider van het executie-
peloton, leest het Niedermachungsbefehl van Hans Albin Rauter, de Höhere SS- und Polizeiführer in
Nederland, voor. Als reden voor executie wordt "verboden wapenbezit" genoemd. Een paar minuten
later worden de mannen gefusilleerd.

Kort daarna krijgt Jan Hendrik van Dalen, een boer die op een naburig land aan het werk is, opdracht
om de zes lichamen van de schietbaan te halen en naar de begraafplaats in Kallenkote te vervoeren.


Baarhuisje Kallenkote

Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Wikimedia)


Na de fusillering vevoegde Fritz Habener zich met een groot aantal Duitsers opnieuw bij Anna Bos-
Terpstra op de boerderij. Habener deelde mee, dat alles in beslag genomen zou worden. Aanvanke-
lijk was het zelfs de bedoeling geweest om de hele boerderij in brand te steken; de SS-Hauptsturm-
führer Kurt Stiller, van het Einsatzkommando Steenwijk zou daartoe het bevel hebben gegeven.
De zwager van Anna Bos-Terpstra, J. Smale, informeerde nog naar de situatie, waarin zich Hendrik
Bos bevond. Een SD-beambte haastte zich daarop te zeggen: "Die komt niet meer terug, die is al
doodgeschoten."

Anne Bos-Terpstra was niet bij dit gesprek aanwezig; pas later op de dag hoorde zij van de dood
van haar man...

Nog diezelfde middag werd de hele inventaris van de boerderij, plus zestien koeien, negen kalveren,
een stier, twee paarden, twee varkens, twintig voer hooi en een grote hoeveelheid graan weggehaald,
alsmede allerlei gebruiksvoorwerpen, zoals handdoeken, zeep, tabak enz.

Het enige wat mevrouw Bos mocht behouden, waren haar vijfkinderen en twee koeien.

Bovendien werd mevrouw Bos na haar protest hiertegen nog met de dood
bedreigd. Een tot nu toe onbekend gebleven Duitser wist gelukkig erger te
voorkomen.

Hendrik Bos is later herbegraven op de R.K begraafplaats in het buurtschap
Gelderingen te Steenwijkerwold.


Graf van Hendrik op de R.K. begraafplaats Gelderingen

Foto: Online-begraafplaatsen - 6 oktober 2017


Monument



Foto: Bunkerinfo - 2017

Het 'Herdenkingsmonument 1944' in Kallenkote (gemeente Steenwijkerland) is opgericht ter nagedachte-
nis aan de zes medeburgers die actief of passief verzet pleegden tegen de bezetter. Ze werden hier op
13 oktober 1944 zonder enige vorm van proces door de bezetter gefusilleerd.

De namen van de zes slachtoffers luiden:

F.H. ten Berge, H.G. Bos, U. de Jong, P. Schipper, E. Verveer en J.A. de Vries.


Het 'Herdenkingsmonument 1944' in Kallenkote is een grote zwerfkei, waarop een plaquette is aange-
bracht. Om de zwerfkei heen is een halve cirkel van kleinere keien geplaatst. Het gedenkteken is 1 meter
70 hoog, 1 meter 70 breed en 80 centimeter diep.

In de jaren zeventig hoorde Henk Kruiter, adjudant en terreinopzichter van het Militair Oefenterrein van
de Johannes Postkazerne, van de oorlogsgeschiedenis van deze omgeving en van de fusillade. Dit mocht
niet vergeten worden, was zijn overtuiging. De exacte fusilladeplaats kon worden getraceerd en op die
plek liet hij een grote zwerfkei plaatsen waarop een groot kruis werd ingekerfd.


Het monument is onthuld in het najaar van 1978 door de heer Henk Kruiter. Bij de plechtigheid was een
deputatie van oud-verzetsstrijders aanwezig.


Oorspronkelijk bestond het monument uit een grote zwerfkei waarop een groot kruis was ingekerfd. In
de jaren negentig vond de heer J. Postema, oud-militair van de Johannes Postkazerne, dat de gedenk-
steen een waardiger karakter verdiende. Hij wist de Gemeente Steenwijk te overtuigen. En zo werd er
een marmeren plaquette met zes kruisjes op de kei geplaatst. Ook kwam er een halve cirkel van kleine
keien, waarmee de omgeving van het monument een gedenkwaardiger uitstraling kreeg.


Monument na de herdenking van 13 oktober 2014

Foto: Kallenkote - 13 oktober 2014


De plaquette met tekst en namen is op 13 oktober 1999 aan het monument toegevoegd. Tevens is er
een informatiepaneel geplaatst



Foto: H.G.J. Bos (4 en 5 mei)


Het monument staat op de plek van de fusillade, midden op de heide van het tegenwoordige
militair oefenterrein te Kallenkote (gemeente Steenwijkerland). Te weten bij de ingang zand-
pad bij Kallenkote 68.

Jaarlijks op 13 oktober is er bij het monument een herdenkingsbijeenkomst.




S.S. Hauptscharfüher Frits Habener is geboren op 17 mei 1909 in Hamburg in Duitsland.
Op 30 september 1950 is hij wegens oorlogsmisdaden in het Fort de Pontessy bij Lyon in
Frankrijk gefusilleerd.



Enkele Bronnen:

"Represailles in Friesland"
J. Kooistra -e.a.-
Uitgeverij Louise i.s.m. uitgeverij PENN, Grou – Leeuwarden 2013.

"Een laatste saluut", Fryslân in de oorlog
J. Kooistra
Uitgeverij PENN, Leeuwarden, 2005

"Steenwijk in 40 - 45"
H. Spreen
Drukkerij Hovens Gréve bv, Steenwijk 1993.


allefriezen.nl
nl.wikimedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
www.4en5mei.nl
www.bunkerinfo.nl
www.dieversarchief.nl
www.eenlaatstesaluut.nl
www.jeoudekazernenu.nl
www.kallenkote1944.nl
www.myheritage.nl
www.online-begraafplaatsen.nl

.
Dirk KOEDOOT (18 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren zondag 8 februari 1925 te IJsselmonde (ZH).

Zoon van Jilles KOEDOOT (1879-1968) en Klaartje van DAM (1883-1966).

Het gezin bestond uit 10 kinderen waarvan Dirk de jongste was.

Naast Dirk waren er:

Pietertje (Pietje) Heiltje (1905-1965), Jacob (Jaap) (1906-1986), Hilligje (Hil)
(1909-1986), Jan (1910-1987), Neeltje (Nel) (1912-2005), Maaike (1915-
2016), Cornelia (Cor) (1917-2008), Hendrika (Riek) (1919-2004) en Emma
(Emmy) (1922-1996).

Het gezin verhuisde op 13 oktober 1925 (Dirk was 8 maanden oud) naar
Rotterdam met als adres Westerbeekstraat 37. Op 13 mei 1929 verhuisde het
gezin een paar huizen verder in dezelfde straat naar nr. 29 a.

Dirk was van beroep broodbakker.


1943

Zaterdag 20 februari 1943 werd Dirk als 17 jarige door het Gewestelijk Arbeids-
bureau Rotterdam gedwongen om in Duitsland te gaan werken onder de noemer
Arbeitseinsatz.

Overal in Duitsland waren dwangarbeiders woonachtig en werkzaam, zo ook in
en rond München. Dirk kwam bij een echtpaar terecht die een bakkerij had. Hij
heeft het daar naar omstandigheden goed gehad. Waarschijnlijk was hij daar ook
in de kost.


Dirk (links) met een andere Nederlander bij de Ludwichbrücke in
München, 28 maart 1943

Foto: Oorlogsgravenstichting


Waar zijn broers Jaap en Jan (ook dwangarbeiders) met hun stabiele karakters
kozen voor acceptatie van de situatie, heeft Dirk op een gegeven moment gekozen
voor een (kansloze) vlucht van 800 kilometer.

Dicht bij de Nederlandse grens werd hij in de kraag gegrepen door surveillerende
Duitse soldaten. Hij schijnt zich hevig verzet te hebben waarop er met geweerkol-
ven keihard op hem is ingestampt. (zijn zus Riek zei hierover ‘dat ze hem hebben
doodgeslagen’)

Ongetwijfeld is hij ter verhoor naar de Gestapo in München overgebracht en in het
Arbeits Erziehungs Lager (AEL) Moosach geplaatst. De Gestapo-München, eenheid
II-e, had zowel de leiding over het AEL-Moosach als over het conentratiekamp
Dachau. Aan het hoofd van deze eenheid stond, de voormalige geoloog, SS-Haupt-
sturmführer Richard Lebküchner (1902-1981).
Hij werd in het Hauptquartier der Gestapo, gevestigd in het "Wittelsbacher Palais",
aan de Briennerstraße 50 door de aanwezige gevangenen beschouwd als "de Tiran
van de Gestapo München" en gaven hem de bijnaam "Münchner Nero". Hij werd
over het algemeen als uitzonderlijk streng en wreed beschouwd.

Na de oorlog is een medegevangene (of medepatiënt?) van Dirk thuis op bezoek in
Rotterdam geweest. Deze man vertelde van de vlucht van Dirk en dat hij als straf
gedurende 24 uur in een hoog gevulde waterput heeft moeten staan.

Daarna is hij in een hospitaaltje aan de Maria Ward Straße 9 opgenomen waar hij
op woensdag 20 october 1943 om 20:00 uur in de leeftijd van 18 jaar is overleden
aan de gevolgen van een longbloeding.



Dagblad van Rotterdam, maandag 25 october 1943


Sterbeurkunde, akte van overlijden, 7 augustus 1946

Foto: Cbg verzamelingen

Op de 'sterbeurkunde' wordt 1924 in plaats van 1925 als geboortejaar vermeld.


Dirk is op zaterdag 23 october 1943 begraven op het Westfriedhof van München.
Op zaterdag 28 april 1956 werd zijn lichaam herbegraven op het Nederlands ere-
veld in Franktfurt am Main.

Het ereveld is te vinden op het Waldfriedhof, Burgenlandweg, Frankfurt-Oberrad
(ten zuiden van de Main). De inwijding vond plaats op 10 juli 1956.
Het is de centrale begraaf- en gedenkplaats voor landgenoten die omkwamen in
Zuid-Duitsland. Het ereveld telt 756 graven. Op het ereveld in Frankfurt am Main
staat een stenen drieluik met de namen van nog eens 242 slachtoffers, die niet
op dit ereveld konden worden begraven. Tevens bevind zich hier het monument
"De vallende man". In de sokkel staat gegraveerd: "Ter nagedachtenis aan de
Nederlandse oorlogsslachtoffers van de concentratiekampen en hun commando's
Dachau, Flossenburg, Natzweiler".


Dirk Koedoot is herbegraven in Vak A, Rij 6, Graf 9.




Foto's: Oorlogsgravenstichting


Enkele Bronnen:

cbg.nl
de.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
stadsarchief.rotterdam.nl
www.familiezwaga.nl
www.genealogieonline.nl

.
Harm van der LAAN (63 jaar)
.


Foto: Stolpersteine Groningen


Geboren donderdag 25 november 1880 te Oude Pekela (GR)


Zoon van Jan van der LAAN (1855-1938) en Marchien BEIKES (1860-1931).

Harm, 25 jaar, huwde op zaterdag 3 november 1906 te Onstwedde (GR) met de
19 jarige Wubbina POPPEN (1887-1977).

Uit dit huwelijk acht kinderen waarvan er twee op zeer jonge leeftijd kwamen te
overlijden.


Harm was fabrieksarbeider bij de Coöperatieve aardappelmeelfabriek Alteveer te
Alteveer (GR).



Foto: Beeldbank Groningen


Het gezin Van der Laan woonde te Nieuwe Pekela, Wijk E 46.


Op 28 juli 1943 verloren zij, door een bombardement, hun 20 jarige zoon Harm,
die door de Arbeitseinsatz verplicht te werk was gesteld in Hamburg, Duitsland.


Foto: Stolpersteine Groningen



Vader Harm was lid van het verzet

Ook was Harm, naast zijn werk in de fabriek, sinds enkele dagen koster
van de Baptistenkerk te Nieuwe Pekela aan de Jan Oldenburgerstraat.

Baptistenkerk te Nieuwe Pekela

Foto: Michiel van 't Einde - 28-02-2015 - Reliwiki

1944

Op donderdag 26 october 1944 organiseerde de plaatselijke Landwacht in de Pekela’s een grootscheepse
razzia waarbij kerken en andere openbare gelegen-heden werden uitgekamd op zoek naar onderduikers,
wapens en radio’s. In de Baptistenkerk van Nieuwe Pekela ontdekten zij in de kelder een schuilplaats voor
onderduikers.

De onderduikers die gedurende de nacht in de kerk verbleven waren Jan Koolhof (1922-1944) en zijn
oudere broer Folko Koolhof (1910-2007). Beide broers waren lid van het verzet. Folko was commandant
van de Orde Dienst in Nieuwe Pekela.
De landwacht vond tijdens de ontdekking van de schuilplaats een pistool wat toebehoorde tot Folko. Deze
inval leidde ertoe dat predikant Ds. Johannes Burginus de Neef (1891-1977) en zijn koster Harm van der
Laan direct werden aangehouden. Een uitgezette wachtpost van de Landwacht in de kerk kon enige uren
later de terugkerende en van niets wetende Jan Koolhof ook arresteren. De drie arrestanten werden mee-
genomen naar het huis van notaris Wever, dat gevor-derd was als Diensstelle van de Duitse Zollpolizei.

Predikant De Neef wist van het verblijf van de twee broers, hij had hen onderdak aangeboden toen zij en-
kele dagen voor de razzia een nieuw schuiladres zochten. Omdat het mogelijk een grote vangst betrof,
werd naar het Scholtenhuis in Groningen gebeld. De volgende dag vrijdag 27 october 1944 arriveerde
tegen 15.00 uur een delegatie van de Sicherheitsdienst (SD) uit Groningen, onderleiding van de Duitse
SD-er Robert Friedrich (Wilhelm) Lehnhoff (1906-1950), de Nederlandse SD medewerker Evert Cornelis
Drost (1906-1949) en de Nederlandse SD chauffeur Geert van Bruggen (1907-1960).

Tijdens hun verhoren De Neef, Koolhof en Van der Laan hardhandig aangepakt.
De Neef werd door Lehnhoff in elkaar geslagen en beschadigde daarbij zijn trommelvlies. Ook de andere
mannen werden door Lehnhoff zwaar mishandeld. Koolhof liet niets los terwijl hij wel op de hoogte was
van de gehele structuur van het Pekela’s verzet. Van der Laan kon niets vertellen, hij wist niet eens dat
de twee broers in de kerk ondergedoken zaten.

Tijdens deze verhoren merkte de Landwachter Simon Kuiper tegenover Lehnhoff op dat Van der Laan nog
maar kort koster was en mogelijk niets wist. Hierop snauwde Lehnhoff hem toe "Schuldig of niet schuldig,
ik schiet hem dood...".

Na overleg met Groningen kreeg Lehnhoff te horen dat hij twee arrestanten moest doodschieten en twee
arrestanten, waaronder De Neef, moest meenemen naar Groningen. Nog voordat De Neef en een andere
arrestant naar Groningen werden afgevoerd, werd er met de overige twee, Harm van der Laan en Jan
Koolhof afgerekend.

Harm werd als eerste meegenomen. De drie SD’ers reden met hem naar de Onstwedderweg. Daar aange-
komen werd Harm de auto uitgeduwd waarna Lehnhoff op hem schoot. Harm vluchtte in doodsangst weg
en Van Bruggen en Drost schoten toen ook op hem. Lehnhoff rende achter Harm aan en schoot nog twee
keer. Deze schoten werden Ham van der Laan fataal.


Na deze moord keerden de drie terug naar het Wevershuis en haalden Jan Koolhof op en brachten hem
naar de Zuidwendinger. Het tafereel herhaalde zich. Lehnhoff schoot en daarna Drost, maar Jan Koolhof
bewoog nog. Daarop gaf Van Bruggen het dodelijke schot.


Beide lichamen lieten de daders liggen, ze werden tegen 18.00 uur gevonden.
Tonnie Geerings, een boer uit de omgeving, kreeg van de Landwacht de opdracht om zijn paarden in te
spannen en de lijken naar de begraafplaats te Nieuwe Pekela te brengen.


N.H. Begraafplaats in Nieuwe Pekela

Foto: Bert Deelman - Traces of War


Zowel Harm als Jan mochten niet op de begraafplaats worden begraven. Hun lichamen werden aan de
achterzijde, buiten de begraafplaats aan de aarde toe-vertrouwd. Na het einde van de oorlog werden
zij herbegraven in een speciaal opgericht verzetsmonument op het erehof van de begraafplaats.


Verzetsmonument Nieuwe Pekela, links Jan Koohof, rechts Harm van der Laan

Foto:Gerardus 8-10-2010 - Wikipedia



Foto: Oorlogsgravenstichting - 2005


Straatnamen

In Nieuw Pekela is een straat naar Harm vernoemd, "Harm van der Laanweg",
ook voor Jan is er een straat vernoemd, "Jan Koolhoflaan",

Stolpersteine

Op 14 april 2013 werd een tweede serie Stolpersteine geplaatst. Hierbij ging
het om 16 Pekelder verzetsstrijders die hun activiteiten met de dood moesten
bekopen waaronder Harm van der Laan en Jan Koolhof. De datum 14 april is
gekozen omdat op die dag de Poolse en Begische bevrijders Oude Pekela
binnentrokken en de vijand verjoegen.


Enkele Bronnen:

"Represailles in Groningen 1940 - 1945"
M.Brinks en J. Kooistra
Uitgeverij Louise, Grou 2013

"Het Scholtenhuis 1940 -1945", Deel 2: Daders
M. Brinks
Profiel Uitgeverij, Bedum 2013

"Het Scholtenhuis 1940 -1945", Deel 1: Daden
M. Brinks
Profiel Uitgeverij, Bedum 2009


nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
reliwiki.nl
stolpersteine.groningen.nl
veendammer.nl
wikipekela.org
www.4en5mei.nl
www.archieven.nl
www.tracesofwar.nl
www.genealogieonline.nl
www.stolpersteine-pekela.nl
www.youtube.com

.
Stanislaw DMYTERKO (25 jaar)
.


Foto: Polish Wargraves


Geboren op donderdag 8 mei 1919 in het district, Tarnopol, in de voormalige West-Oekraïense Volks-
republiek (van 1920 tot 1939 in bezit Pools thans Oekraïne).

Stanislaw was geweerschutter met servicenummer 23466 in de 3e Compagnie van het9e Bataljon Jagers.
Dit gemechaniseerde bataljon was onderdeel van de 3e Infanterie Brigade van de 1e Poolse Pantserdivisie.



Westhoek Noord-Brabant november 1944.


Na de bevrijding van Breda op zondag 29 oktober 1944 gaat de volgende dag, over de gehele breedte van
het front, de opmars naar het noorden in de Westhoek van Noord-Brabant verder. Het Duitse Opperbevel
heeft intussen besloten haar troepen achter de waterlinie (Dintel - Mark - Markkanaal - Wilhelminakanaal)
terug te nemen.


Overzicht situatie van de Poolse opmars na het overschrijden van de Mark-Markkanaallinie bij Ter Aalst
en Vraggelen.


Kaart: Terug in de tijd



Het aanvalsplan voorziet voor de 1e Poolse Pantserdivisie om in haar sector, tussen Oosterhout en de
nieuwe Rijksweg (thans de A 16), op drie plaatsen het Duitse front aan het Markkanaal te doorbreken en
daar brughoofden te vormen. De divisie zal daarbij extra worden ondersteund door Britse troepen (brug-
genbouw en vlammenwerpers) en de Koninklijke Nederlandse Brigade “Prinses Irene” (artillerie). Verder
wacht de Polen luchtsteun vanaf Belgische bases door het 2nd Tactical Air Force.

Het is vooral de 1e Poolse Pantserdivisie die voor het leeuwendeel de zuivering van het laatste Duitse
bruggenhoofd in West Brabant voor zijn rekening neemt.

Op 2 november 1944 was Oosterhout tot aan ongeveer het Markkanaal bevrijd door de 1e Poolse Pantser-
divisie. Het gevaar was echter nog niet geweken. De Duitsers zaten aan de overzijde van het Markkanaal.
Ze beschoten regelmatig het bevrijde gedeelte van Oosterhout, met dodelijke slachtoffers en materiële
schade tot gevolg.


Uitsnede van een Topografische kaart uit 1925. Situatie van het Poolse opmarsgebied (rode lijnen) uit de
omgeving van Oosterhout via Vraggelen richting Den Hout.

Kaart: Terug in de tijd


In de vroege morgen van vrijdag 3 november 1944 probeerden de Polen het Markkanaal ten zuiden van
Vraggelen (tegenwoordig geschreven als Vrachelen) nabij de opgeblazen ophaalbrug, over de Marksluis in
de weg Oosterhout-Made (thans de N 629) over te steken. Met acht canvasboten staken drie pelotons het
kanaal over. Dit was echter voor de Duitsers geen verrassing. Het werd een zware strijd. Na bloedige man
tegen man gevechten moesten de Polen het onderspit delven. Twee van de drie pelotons van de 3e com-
pagnie van het 9e Bataljon Jagers werden uitgeschakeld. Uiteindelijk slaagden de laatste 25 overgebleven
Polen erin om in hun onderbroek terug te zwemmen naar de veilige oever.

De Polen gaven echter niet op. Naarmate de dag vorderde kregen de Polen meer artillerie en luchtsteun.
Zo slaagden zij er uiteindelijk toch in om, ten koste van veel slachtoffers, een bruggenhoofd te vormen
aan de andere kant van het kanaal. Bij deze operatie rond Vraggelen sneuvelden er 20 Poolse militairen,
waaronder Stanislaw Dmyterko, 3 Engelse geniesoldaten en 1 Noorse vlieger.

Bij de Marksluis waren Engelse engineers, samen met Poolse militairen, intussen begonnen om naast de
opgeblazen brug over de Mark een Baileybrug aan te brengen. De bouw werd ook waargenomen door de
Duitsers, die de werkzaamheden onder vuur namen. Om 15.00 uur was de brug gereed. Op verzoek van
generaal Maczek werd de brug “Succes bridge” genoemd. De weg naar West-Brabant in de richting van
de Moerdijkbruggen lag open ten koste van vele mensenlevens.


Een Poolse Sherman-tank rijdt begin november 1944 de "Succes bridge" op. De tank keert terug van
het front. Rechts de opgeblazen ophaalbrug op de Marksluis bij Vraggelen.

Foto: Terug in de tijd


Stanislaw Dmyterko is uiteindelijk herbegraven op het Poolse
Militair Ereveld te Ginneken (Breda) aan de Vogelenzanglaan.

Foto: Polish Wargraves


Ginneken is een zuidelijke buitenwijk van Breda en lag op de weg van de Poolse bevrijders van Breda.
28 oktober 1944, een dag voor de bevrijding van Breda, kwam het tot zware gevechten tussen het
Poolse 9e Infantantie bataljon en de Duitse verdedigers. Hierbij sneuvelden een aantal Poolse soldaten
van dit bataljon, zij werden begraven op de Rooms-katholieke Begraafplaats in de Vogelenzanglaan.
Tot het eind van de oorlog werden vrijwel alle gesneuvelde soldaten van het Poolse 9e Infantantie-
bataljon op deze plaats begraven.

Na de oorlog wilde men de graven overbrengen naar het Poolse Ereveld in Breda. De bevolking van
Ginneken heeft dit echter geweigerd en nog elk jaar worden op 29 oktober, de bevrijdingsdag van
Ginneken, de gevallenen herdacht. Het erehof op de Rooms-katholieke Begraafplaats biedt een laatste
rustplaats aan 80 gesneuvelde Polen.



Foto: Polen in beeld



Enkele bronnen:

"Terug in de tijd",
Een terugblik op de Tweede Wereldoorlog voor zonen van Poolse bevrijders.
Bas Zijlmans,
Geertruidenberg 2015.

"Mobilisatie 1939 - 1940 en Bevrijding 1944 - 1945",
J. van der Made -en- J. Broeders
Uitgave Heemkundekring De Vlasselt
Terheijden 1994.

nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
www.archiefkringhank.nl
www.polishforcesinbritain.info
www.polishwargraves.nl
www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl
www.tracesofwar.nl




Enkele Bronnen:

.
Cornelis van WESTEN (51 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren zaterdag 2 april 1892 te Rotterdam (ZH)

Zoon van Cornelia Pieternella van WESTEN (1853-1922).

Religie Nederlands Hervormd.

Cornelis had verschillende beroepen, o.a. bankwerker, huisknecht, koopman,
fabrikant.

Hij woonde geruime tijd te Rotterdam. Sedert januari 1921 vertrokken naar het
buitenland. Sinds 1926 zonder vaste woon- en of verblijfplaats.

Cornelis vestigde zich in juni 1927 te Amsterdam en woonde daar, korte periodes,
op verschillende adressen. Laatst bekende adres sinds 15 januari 1941, Reguliers-
gracht 26 hs.



02] De Telegraaf (O.B.), donderdag 15 september 1932

Op 29 september 1932 te Amsterdam gehuwd met Petronella HURKS.

Het huwelijk werd op 15 maart 1938 te Amsterdam ontbonden.

De naam van Cornelis komt enige keren voor in de politierapporten te Amsterdam
uit de periode 1940-1942, m.b.t. openbare dronkenschap, overtreding van het nach-
telijk uitgaansverbod, als verdachte van heling en als aangever van diefstal. Dit laat-
ste als zijnde een fabrikant van gezichtspoeder op 17 juni 1942.

Volgens de Oorlogsgravenstichting was hij actief in het verzet. Begin juli 1943 werd
Cornelis gearresteerd.

In het "Oranjehotel" gevangen gezeten van 5 juli 1943 tot 2 augustus 1943. Cornelis
is op woensdag 10 november 1943 gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte, gelijktijdig
met Arnold Oswald Knipscheer (1901-1943. Beide werden in het crematorium te
Westerveld, Driehuis (NH), gecremeerd.
Van Westen onder nummer 15015, Knipscheer onder nummer 15014. Op last van de
bezetter werden de urnen met as hun afgegeven.

Na de oorlog zijn de urnen teruggevonden en bijgezet op het Nationaal Ereveld te
Loenen (GL); Cornelis van Westen in vak B, grafnummer 140 en Arnold Knipscheer
in vak B, grafnummer 141.



Foto: André Reijniers - 30 april 2012



Enkele Bronnen:

archief.amsterdam
digitaalmonument.oranjehotel.org
nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
stadsarchief.rotterdam.nl
www.erepeloton.nl
www.nationaalarchief.nl
www.wo2slachtoffers.nl

.
Pieter (Piet) BOOIJ (43 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren donderdag 27 december 1900 te Amsterdam (NH)

Zoon van Andries BOOIJ (1877-1966) en Christina BAKKER (1876-1918).

Religie: Nederlands Hervormd

Pieter had verschillende beroepen, o.a. schippersknecht, koetsier, los werkman,
handelsreiziger, venter.


Pieter was van mei 1916 tot augustus 1918 geplaatst op de Kweekschool voor de
Zeevaart te Leiden.


Hij woonde/werkte geruime als schippersknecht aan boord van het Hildegrim,
zonder vaste ligplaats.

Sleepvrachtschip Hildegrim (rechts) bij Mainz, Duitsland





Pieter vestigde zich in 1924 te Amsterdam en woonde daar, korte periodes, op
verschillende adressen. Laatst bekende adres sinds 20 juli 1936, Kalkmarkt 12 hs.



Algemeen Handelsblad (A.B.) 17 februari 1932

Op 2 maart 1932 is Pieter te Amsterdam gehuwd met Geertje BLOK (1905-1991)

Uit dit huwelijk werd op 5 februari 1939 te Amsterdam geboren dochter Christina
(1939-1993).

Pieter Booij ontving in 1939 steun van de Gemeentelijke Dienst voor Sociale Zaken.
Bij het uitbreken van de oorlog was hij werkzaam in de werkverschaffing.

Na van augustus tot november 1940 op Schiphol en begin 1941 enkele maanden in
Frankrijk te hebben gewerkt, vroeg hij in juni 1941 opnieuw steun aan.

Dit werd hem verleend op voorwaarde dat hij door het Gemeentelijk Arbeidsbureau
aangeboden werk in Duitsland zou aanvaarden.

Nadat hij in juli 1941 naar Duitsland was vertrokken, werd hij enige maanden in een
levensmiddelenbedrijf in Hamburg tewerkgesteld. Daarna werd hij in Hattingen als
hulp-metselaar ingezet bij het aanleggen van schuilkelders voor particulieren en het
repareren van gebombardeerde woningen.

Na korte tijd voor Organisation Todt (een door de Duitsers opgezet bouwbedrijf dat
zich richtte op de bouw van bunkers, kustversterkingen en wegen) te hebben moe-
ten werken, liep hij weg en keerde in augustus 1944 terug naar Amsterdam.


Volgens de Oorlogsgravenstichting en de Erelijst van Gevallenen
was hij actief in het verzet.

Er zijn van Pieter Booij geen georganiseerde verzetsactiviteiten
bekend.


Op 8 november 1944 kwam Pieter in contact met een Duitse militair,
die hem vertelde te willen deserteren. Hij bood Pieter Booij een re-
volver aan in ruil voor een burgerpak. De volgende dag ging Pieter
naar de afgesproken ruilplaats, café Royal, op de Nieuwendijk. Hier
werd hij, door verraad van de militair, door de Sicherheitspolizei ge-
arresteerd.

Op 16 november 1944 werd Pieter met nog vier andere gevangenen
van het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam
naar Alkmaar vervoerd. Hier werden de vijf mannen op vrijdag 17
november 1944 in de namiddag gefusilleerd op de Harddraverslaan
op de plaats van de gepleegde moordaanslag op de landwachter J.H.
Meijer op 10 november 1944 in Alkmaar.


De moordaanslag op landwachter Meijer op Harddraverslaan.

Foto: 5 Mei Comité Alkmaar



De vijf slachtoffers:

Pieter Booij (43 jaar) los-werkman uit Amsterdam.
Arie Kapitein (53 jaar) veehandelaar uit Zijpe (NH).
Marinus Post (42 jaar) veehouder uit Kampen (OV).
Pieter van Velzen (31 jaar) portier uit Haarlem.
Frans van der Zeijden (31 jaar) tabaksgrossier uit Alkmaar.


Hun lichamen werden in een massagraf begraven in de duinen bij Overveen (NH).
De vindplaats van het massagraf is nu gemarkeerd door gedenksteen 1. In totaal
werden er 92 personen in dit massagraf gevonden.

Na de oorlog zijn de vijf lichamen herbegraven op de Eerebegraafplaats. De allerlaatste herbegrafenis
van slachtoffers gebeurde op 9 december 1955. In totaal zijn er 372 slachtoffers op de Eerebegraaf-
plaats begraven.


De Eerebegraafplaats te Bloemendaal



Vak 7 met de graven van Pieter Booij, Arie Kapitein, Pieter van Velzen en Frans van der Zeijden.








Marinus Post is herbegraven in vak 26.



Het monument

Monument De Stedemaagd

In de Alkmaarder Hout aan de Harddraverslaan staat het oorlogsmonument De Stedemaagd.

Het monument is een bronzen beeld van een treurende, staande vrouwenfiguur. Het beeld is 1 meter
50 hoog en geplaatst op een voetstuk van zandsteen van 1 meter hoog.

Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren
door oorlogshandelingen zijn omgekomen en in het bijzonder aan vijf mannen die op de plaats van
het monument op 17 november 1944 door de bezetter zijn gefusilleerd.

Ontwerpers van het monument zijn Jeanne Kouwenaar-Bijlo (beeldhouwster), A.N. Binder (gieter).
Het monument is onthuld op 29 april 1950 door mevrouw R.M. van der Zeijden-Geus (weduwe van
Frans van der Zeijden).


In 2001 zijn vijf tegels aan het monument toegevoegd, waarin de namen van vijf ter plaatse
gefusilleerde Nederlanders zijn gegraveerd











Herdenking fusillade Harddraverslaan in Alkmaar 2019

Op 17 november is het 75 jaar geleden dat in Alkmaar Pieter Booy, Arie Kapitein, Marinus Post, Pieter
van Velzen en Frans van der Zeijden als vergelding door de bezetter werden gefusilleerd. Dit gebeurde
op de Harddraverslaan, de plaats waar nu het herdenkingsmonument staat.

Ter nagedachtenis heeft er op zondagmiddag 17 november om 15.00 uur bij het monument aan de
Harddraverslaan een korte herdenkingsplechtigheid plaats gevonden. Een bijzonder moment om samen
met enkele nabestaanden stil te mogen staan bij de 75e sterfdag van vijf willekeurig gekozen mannen
die hun leven gaven voor de vrijheid én om hun nagedachtenis te eren.






Foto's: André Reijniers - 17 november 2019



Enkele Bronnen:


"Alkmaar 1945 -1945", kroniek van de bezettingsjaren
J. van Baar -en- G. Valk
Uitgeverij Pirola, Schoorl 1995.


archief.amsterdam
genealogievanolga.blogspot.com
onh.nl = Oneindig Noord-Holland
oorlogsgravenstichting.nl
pers.alkmaar.nl
www.bunker-alkmaar.nl
www.eerebegraafplaatsbloemendaal.eu
www.genealogieonline.nl
www.nationaalarchief.nl

.
Nanne ZWIEP (48 jaar)
.


Foto: Het verzet der Hervormde Kerk


Geboren vrijdag 3 augustus 1894 te Beemster (NH).

Zoon van Klaas ZWIEP en Pietertje ANDRINGA.



Schuitemakers Purmerender Courant,
woensdag 8 augustus 1894


Religie: Nederlands Hervormd

Nanne Zwiep geboren in Beemster, Noord-Holland waar
hij in overwegend onkerkelijke gebied rond Stompetoren
zijn jeugd door bracht.

Zijn vader, hoofd van de school, en moeder gaven hem
een kerkelijke opvoeding, die de basis vormde voor zijn
keuze voor het ambt. Na het gymnasium in Alkmaar
studeerde hij de Duitse klassieken aan de Rijksuniver-
siteit van Leiden. Hij werpt zich vol overgave op deze
studie en later ook op de studie theologie.


Student Nanne Zwiep in Leiden

Foto: Scouting Nanne Zwiep


Op 26 augustus huwt Nanne, 26 jaar, te
Alkmaar met de 28 jarige Anna Rolff


Ons Blad, R.-K. Nieuws- en Advertentieblad
voor Noord-Holland, donderdag 26 augustus 1920


Nanne en Anna Zwiep in 1920 net na hun huwelijk

Foto: Scouting Nanne Zwiep

Uit het huwelijk worden drie kinderen geboren, zonen Nico en Jan en dochter Nel.


Eenmaal benoemd als candidaat tot de Heilige Dienst in West Friesland besluipt
hem de twijfel. De kerk is niet langer het belangrijkste element in de samenleving.
Maar uiteindelijk kiest hij toch voor het Evangelie en het heilige ambt. Zijn eerste
intrede bij de Nederlandse Hervormde gemeente was in 1920 in Brielsch-Nieuwland
op het Zuid Hollandse eiland Voorne.



Schuitemakers Purmerender Courant, woensdag 8 september 1920

In september 1924 komt hij met zijn gezin weer terug in zijn geboorte regio
en wordt hij predikant te Oostzaan (NH).


De Waterlander, zaterdag 12 juli 1924

In november 1927 verlaat de predikant en zijn gezin Oostzaan om te gaan
prediken in het Noord-Hollandse Hoorn.



Nieuwe Hoornsche Courant, dinsdag 29 november 1927


Naast de vele kerk diensten is Nanne ook zeer actief op velerlei
gebied.


Medemblikker Courant, zaterdag 2 maart 1929


Na Hoorn volgt in juli 1929 de Hervormde Gemeente in Enschede (OV).


Twentsch Dagblad Tubantia en Enschedese Courant, woensdag 12 juni 1929

Het gezin neemt zijn intrek in de pastorie aan de Thorbeckelaan
nr. 20 te Enschede.

Pastorie aan de Thorbeckelaan te Enschede

Foto: Scouting Nanne Zwiep

Bovenstaande vooroorlogse foto van de nog bestaande pastorie van de
Nederlands Hervormde gemeente, op de hoek van de Thorbeckelaan en
de Van Kolstraat, middenin de wijk 't Zwik. Hier woonde dominee Nanne
Zwiep met zijn gezin. Bijzonder is dat deze foto door Nanne Zwiep zelf is
gemaakt. Dat is geweest rond 1929/1930, toen hij nog niet zo lang in de
pastorie woonde.


In zijn studeerkamer op de eerste verdieping schreef Nanne Zwiep iedere
zaterdag zijn preek voor de zondag. Dan moest het muisstil zijn in huis.
Als er op de houten vloer werd gestampt, was dat een teken dat er toch
teveel lawaai werd gemaakt, bijvoorbeeld door de kinderen. Er is slechts
één preek van Nanne Zwiep bewaard gebleven.

Het kostte Nanne Zwiep veel moeite de Twentse mentaliteit, vooral ook
de niet erg godsdienstige, te begrijpen. Maar door nauwe samenwerking
met de andere predikanten wist hij aan de nieuwe omgeving te wennen.


Een Oostenrijkse kerkklok

Hoewel het in die tijd niet echt gebruikelijk was, ging Nanne Zwiep in de
jaren '30 enkele keren op vakantie naar Oostenrijk. Hij reisde alleen.
Nanne Zwiep hoorde daar dat de kerktoren van het dorp waar hij verbleef
geen kerkklok had. Teruggekomen in Enschede hield hij een inzamelings-
actie, waarvan de opbrengst bestemd was voor een kerkklok voor het
Oostenrijkse dorp. De dorpsbewoners lieten van het geld een kerkklok
gieten, waarbij de naam van Nanne Zwiep in de klok werd aangebracht.
Helaas is deze klok in de oorlogsjaren verloren gegaan, doordat deze voor
de oorlogsindustrie werd gevorderd en omgesmolten


Na de Duitse inval op 10 mei 1940 was het Nanne Zwiep al snel duidelijk
dat deze de erfenis van de Duitse klassieken met voeten zouden gaan tre-
den. Door een geval van sabotage (het doorsnijden van kabels) begon de
Jodenvervolging in Enschede relatief vroeg. In de nacht van 13 op 14 sep-
tember 1941 werd bij een razzia een honderdtal Joden opgepakt en als
‘gijzelaars’ afgevoerd naar het concentratiekamp ‘Mauthausen’. Binnen
enkele weken waren van deze groep al 65, vaak redelijk jonge mensen
overleden.

Onmiddellijk daarna gingen de geestelijken van alle Enschedese kerken
in overleg om een krachtig protest aan de Duitse generaal Christiansen
kenbaar te maken. Dominee Nanne Zwiep werd door de vergadering
afgevaardigd naar Den Haag, om daar de door allen ondertekende brief
aan de secretaris van generaal Christiansen te overhandigen. De men-
sen kwamen echter niet uit het kamp terug, ook niet toen de dader van
de sabotage aanslag gevonden was.

Na het overlijden van de Joodse chirurg Van Dam uitte Nanne Zwiep aan
het graf onverbloemd zijn gevoelens. Hij was van mening dat dit overlij-
den een rechtstreeks gevolg was van de Naziterreur tegen de Joden.

De arrestatie van dominee De Wolf

Begin april 1942 werd de Enschedese hervormde predikant Jan Laurens
de Wolf, een goede vriend van Nanne Zwiep, gearresteerd. Dominee De
Wolf had zich vanaf de kansel uitgesproken voor steun aan Koningin
Wilhelmina. Met grote verontwaardiging kwam men tot de conclusie dat
deze arrestatie was veroorzaakt door verraders binnen de kerk. Door de
NSB-organist van de Grote Kerk op de Oude Markt werd het orgel als
luisterpost gebruikt. Zijn schoonzoon, lid van de SS, maakte hier een
stenografisch verslag van de preken. Ook kinderen van NSB-ouders
werden als spionnen ter catechisatie gestuurd.


De kanselboodschap

Nanne Zwiep getuigde na de arrestatie van dominee De Wolf onver-
bloemd van zijn verontwaardiging in een dienst in de Grote Kerk in
Enschede op zondag 19 april 1942. Deze dienst zou bekendheid
krijgen door de kanselboodschap, waarin het Nationaal-Socialisme,
de rechteloosheid van de Joden en het ingrijpen van de NSB in het
christelijk verenigingswerk werd veroordeeld.


De arrestatie

Al op de dag na de dienst van 19 april 1942 werd ook dominee Nanne
Zwiep gearresteerd. Een paar maanden later ondergingen zijn collega’s
C.J. Bleeker en S.H.J. Voors, hetzelfde lot. Daarmee zat de Hervormde
Gemeente in Enschede zonder predikanten.

Vijf maanden gevangenschap in Arnhem

Nanne Zwiep werd na een kort verblijf in het politiebureau van Enschede
overgebracht naar het Huis van Bewaring in Arnhem. Daar werd hij bijna
vijf maanden gevangen gehouden en verhoord. In Arnhem ontmoette hij
zijn collega en vriend Jan Laurens de Wolf. Samen bespraken zij de tactiek
die zij zouden volgen bij de verhoren. Op dat moment waren zij nog vol
goede moed. Zij probeerden zich wat gezelligheid te verschaffen, totdat
zij werden gescheiden.

Het concentratiekamp Amersfoort

Op 11 september 1942 werd Nanne Zwiep naar het concentratiekamp
Amersfoort overgebracht. Daar begon het verschrikkelijke leven van
vernedering en ontberingen. In Arnhem had Nanne Zwiep elke zondag
een korte dienst gehouden, er werd na het avondeten uit de Bijbel
gelezen en er werd samen gebeden. In Amersfoort werd hij, ook al
was hij zelf uitgeput, de trooster van zieken en ontmoedigden.
Maar al heel snel, op 25 september 1942, wordt Nanne op transport
gesteld naar het concentratiekamp Dachau, enkele kilometers ten
noorden van de Duitse stad München.

Het concentratiekamp Dachau

Dachau, waar "de gevangenen nog minder waren dan een straatsteen,
nutteloos; de straatsteen is productief, je kunt er tenminste nog over
lopen".
In Dachau werd niet gestorven, maar gecrepeerd. Tot kerstmis 1942
was het in Dachau allerverschrikkelijkst gesteld wat betreft voeding
en onderkomen, vernedering en marteling en grenzenloos sadisme
door de zogenaamde blokoudsten, gevangenen (vaak criminelen) en
de zogenaamde "commando’s". Na kerstmis 1942 kwam er een ande-
re "Lagercommandant" en een iets menselijker bewind, maar toen
was het voor Nanne Zwiep al te laat.

Nanne Zwiep was ingedeeld bij het "Liebhof commando", een boeren-
bedrijf met de bijnaam "Friedhof commando". Dominees en priesters
werden hier op de aller zwaarste commando’s ingezet. Nanne Zwiep
moest kool inkuilen. Natte sneeuw, ijzig koud, dunne kleding, ver-
schrikkelijk moe en totaal ondervoed. Op een avond zegt hij tegen
een lotgenoot, die dat in een brief optekent: "Ik heb zo'n vreemd
gevoel over me, dat ik hier niet doorkomen zal. Ik denk, dit wordt
mijn eind." De volgende morgen, op het anderhalf uur durende
appèl in de ijzige novemberwind, slaat hij tegen de grond.
Veel geschreeuw. Een ogenblik later is hij weer bij en loopt de lange
weg naar het commando mee. Buiten, op de vlakte, kuilt hij in de
afgrijselijke kou van een sneeuwstorm intens koud en ellendig zijn
allerlaatste kool in. Hij werd apart gelegd en toegedekt met zakken,
maar er was geen beschutting. Bij het inrukken namen twee hem
tussen zich in, twintig minuten gaans. Op het appèl stond hij zo
anderhalf uur tussen hen in. Na afloop is hij na het Revier gedragen.
Het Revier, waaruit niemand levend terugkeerde.

Die nacht, op dinsdag 24 november 1942, stierf hij.
"Hartzwakte", volgens een simpel berichtje.

Van Nanne Zwiep is geen aanwijsbare laatste rustplaats
bekend.

De van Nanne Zwiep is bijgeschreven in Gedenkboek
nr. 35 van de Oorlogsgravenstichting.




Twentsch Nieuwsblad, zaterdag 28 november 1942




Twentsch Nieuwsblad, zaterdag 28 november 1942




Nieuwe Vlaardingsche Courant, woensdag 2 december 1942


Gedenkteken te Enschede


Twentsch Dagblad Tubantia en Enschedese Courant,
donderdag 24 october 1946



Twentsch Dagblad Tubantia en Enschedese Courant,
maandag 16 december 1946




Twentsch Dagblad Tubantia en Enschedese Courant, donderdag 19 december 1946



Foto: Protestantse Gemeente Enschede - 24 maart 2010


Scoutinggroep

Scouting Nanne Zwiep is opgericht op 1 mei 1945, precies een maand na de bevrijding van
Enschede ter nagedachtenis aan Nanne Zwiep, De groep heeft ruim 120 jeugdleden en ruim
30 kaderleden. Daarmee zijn zij inmiddels de grootste scoutinggroep in Enschede.
De scoutinggroep is aangesloten bij Scouting Nederland.

Zijn inmiddels overleden dochter Nel Zwiep, heeft in november 1987 de eerste steen van het
nieuwe clubgebouw gelegd. Ook nu is er nog steeds regelmatig contact met de familie Zwiep.


Stolpersteine

De voormalige pastorie aan de Thorbeckelaan te Enschede

Foto: Street View, augustus 2017


Bij de voormalige pastorie is op 1 april 2014 in aanwezigheid van de familie Zwiep
en van de Scouting Nanne Zwiep een Stolpersteine geplaatst.

Stolpersteine bij de voormalige pastorie Enschede

Foto: Scouting Nanne Zwiep


De scouting verzorgt het onderhoud van de Stolpersteine en is ook aanwezig tijdens de herdenkingen.



Foto: Scouting Nanne Zwiep - 2016



Monument te Oostzaan

Het verzetsmonument in Oostzaan is opgericht ter nagedachtenis aan Nanne Zwiep.
Het monument benadrukt dat vrijheid en gerechtigheid waardevolle verworvenheden
zijn die te allen tijde verdedigd moeten worden


Onthulling van het monument aan de Ds. Nanne Zwiepsingel op 4 mei 1978 door
wethouder Pieter Bakker (CPN) en Roel Bendijk



Foto: Oostzaan


Vorm en materiaal

Het verzetsmonument in Oostzaan is een bronzen stoel, geplaatst op een betonnen
voetstuk. Achter de stoel staat een betonnen zuil met op de voorzijde een zwarte
plaquette. Ook is op het gedenkteken een klein gedenkplaatje aangebracht. Het
geheel is geplaatst op een cirkelvormig plaveisel. Het gedenkteken is 2 meter 50
hoog, 1 meter 50 breed en 1 meter 50 diep.



Foto: Online begraafplaatsen


De tekst op de plaquette luidt:

'WAAR RECHT TOT ONRECHT WORDT,
WORDT VERZET TOT PLICHT'.

De tekst op het gedenkplaatje luidt:

'DS NANNE ZWIEP
OMGEKOMEN TE DACHAU 24 NOVEMBER 1942
ZIJN SPREUK WAS:
"VRIJ VAN MENSEN. GEBONDEN AAN GOD".'


Symboliek

Het ontwerp is vervaardigd naar aanleiding van de dood van Steve Biko in Zuid-Afrika.
De spijlen van de stoel stellen tralies voor. Aan een van de spijlen zit een vogel vast-
geketend, waarmee wordt benadrukt dat er van vrijheid geen sprake is.




Ook is er in Oostzaan een straatnaam naar Nanne Zwiep vernoemd.


Nanne Zwiepsingel te Oostzaan (NH)

Foto: Google Street View, juli 2008



Enkele Bronnen:


"Het verzet der Hervormde Kerk", Deel 1 en Deel 2
H.C.Touw
Boekencentrum N.V.,’s-Gravenhage 1946

nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
http://www.geni.com
http://www.nannezwiep.nl
http://www.online-begraafplaatsen.nl
http://www.oostzaan.nl
http://www.openarch.nl
http://www.tracesofwar.nl

.
Johannes Christianus HUISMAN (41 jaar)
.


Foto: Collectie mw. M.M.J. Huisman
(Leids Jaarboekje 1995)


Geboren woensdag 25 november 1903 te Stompwijk (ZH).

Zoon van Paulus HUISMAN (1868-1935) en Maria STARRENBURG (1868-1943).


Johannes Huisman maakte als marechaussee geplaatst te Oostmarsum (OV) in
maart 1930 de overstap naar de gemeentepolitie te Leiden.



Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, vrijdag 14 februari 1930




Nieuwe Tilburgsche Courant, donderdag 9 october 1930




Leidsch Dagblad, woensdag 12 augustus 1931


Op woensdag 26 augustus 1931 huwde te Leiden de 27 jarige Johannes
met de 24 jarige Maria Wilhelmina BAKKER (1906-1968).

Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren, waarvan de tweede zoon
op 28 augustus 1941, op 4 jarige leeftijd, kwam te overlijden. In mei 1944
werd hun vierde kind, zoon Gerard geboren.



Leidsche Courant, woensdag 23 september 1931



Het Leidse politiekorps was in 1940 gehuisvest in het bureau aan de Zonneveld-
straat 10-14. Naast het bureau waren er nog twee posthuizen, één op de Steen-
straat en één op het Havenplein. Het korps bestond op 1 januari 1940 uit totaal
158 man, op een bevolking van 18.217 personen.

Johannes Huisman was een van de in dienst zijnde agenten en had in 1944 de
rang van Opperwachtmeester.

Op vrijdag 1 december 1944 ging om vijf minuten voor zes in de ochtend de
telefoon in het bureau in de Zonneveldstraat. De portier van de gas- en licht-
fabriek aan de Langegracht maakte een melding dat er op de Volmolengracht
een zwaargewonde agent lag. Binnen vijf minuten waren de collega’s gearri-
veerd en konden zij slechts constateren dat opperwachtmeester J.C. Huisman
dodelijk getroffen was door een schot in het hoofd. Het schot was van dichtbij
afgevuurd, want de kogelhuls lag dicht bij het lichaam. Het pistool van Huisman
was niet gebruikt en niet doorgeladen in de holster Huisman zat nog op zijn fiets
toen hij werd neergeschoten. Direct na het gebeuren ging de recherche aan het
werk om de dader(s) te achterhalen. In beide Leidse Dagbladen die nog mocht-
en verschijnen, werden oproepen geplaatst, dat een ieder die mededelingen kon
doen over dit gebeuren, zich bij de commissaris van politie moest melden.



Het Dagblad voor Leiden en Omstreken, maandag 4 december 1944


Precies een week later, in de nacht van 7 op 8 december 1944, werd van 04.00
tot 07.00 uur door de politie een aanhoudingsactie gehouden. Deze actie, in het
diepste geheim voorbereid, leverde geen daders op. Het onderzoek in deze zaak
heeft wel uitgewezen dat in diezelfde nacht een overval door een Leidse verzets-
groep heeft plaats gevonden op de textielfabriek van Krantz dat zich bevond in
het blok Langegracht, Volmolengracht, Korte Mare en Oude Singel. [Het blok
gebouwen waar nu het bureau Politie Hollands Midden Leiden is gevestigd].

Huisman had iets over vijven zijn collega Ter Beek afgelost als bewaking bij twee
afgemeerde aardappelschepen in de Oude Singel, net om de hoek bij de Volmolen-
gracht. Ter Beek had Huisman op de hoogte gebracht van verdachte activitei-
ten die al enige tijd aan de gang waren op de Volmolengracht. Door de duisternis
en lichte mist had Ter Beek niet precies kunnen waarnemen wat er precies gaan-
de was. De Leidse verzetsgroep die de overval op de fabriek van Krantz uitvoer
de waren met negen mannen om 05.15 uur, via de portierswoning aan de Lange-
gracht de het gebouw binnen drongen. De groep stond onder leiding van iemand
die zich in een Leids politie uniform als agent voordeed. De bedoeling was om
uniformstof weg te halen voordat dit aan de Duitsers geleverd werd. Na circa 20
minuten viel een schot en werd de gehele actie afgeblazen.

Al snel werd bekend dat bij deze overval een agent van politie te Leiden het leven
verloren had. Dat werd zeer betreurd, zowel door de politie als door het verzet,
want "het was geen verkeerde", zoals dat een bekende textiel handelaar in zijn
oorlogsdagboek had geschreven. Niet iedereen was daarvan echter geheel van
overtuigd, immers een politieagent die door het verzet was doodgeschoten, daar
moest wel een luchtje aanzitten.
Niets was minder waar.





Zuidhollandsch Dagblad, Leidsche Editie,
zaterdag 2 december 1944


Om de nadruk te leggen dat agent Huisman een goed
vaderlander was, besloot pastoor Beukers van de Heilige
Petruskerk dat de uitvaartmis er een met drie heren
moest worden. Naast de pastoor stonden tijdens de mis
de kapelaans Van Drunen en Bende.

De begrafenis van Johannes Huisman vond plaats op dinsdag 5 december 1944 op de R.K. Begraafplaats
Zijlpoort te Leiden in gewijde grond.

In overleg met de familie werd Johannes Huisman met korpseer begraven, maar zonder muziek. Een deta-
chement van de Leidse politie liet vanaf de Petruskerk mee in de rouwstoet.


Dinsdag 5 december 1944, begrafenis J. Chr. Huisman. Detachement Leidse politie.



De route leidde langs het bureau op de Zonneveldstraat.


De familie van J. Chr. Huisman tegenover het politiebureau tijdens de rouwstoet.



Voor het politiebureau werd namens een krans aan de kist gehangen. Als slippendragers traden zes
naaste collega’s op.


Dinsdag 5 december 1944, begrafenis J. Chr. Huisman bij het politiebureau.

Foto's: Collectie mw. M.M.J. Huisman (Leids Jaarboekje 1995)




Het Dagblad voor Leiden en Omstreken,
vrijdag 8 december 1944



Het Dagblad voor Leiden en Omstreken,
donderdag 28 december 1944


Kort na de bevrijding heeft het Leids politiepersoneel een steen
geplaatst op het graf van de omgekomen collega Johannes Huisman.

Op een gedenkplaat ter nagedachtenis aan de gevallen politiemensen
in de Twee Wereldoorlog, die op 25 februari 1947 in het bureau aan
de Zonneveldstraat is onthuld, staat de naam van Johannes Huisman
bovenaan.


Leiden, gedenkteken gevallen politieagenten, 26 februari 1947

Foto: Vysotsky 6 november 2013 (Wikimedia)


Het monument in het politiebureau te Leiden is een bronzen plaquette en
is opgericht ter nagedachtenis aan zes politieagenten die in de bezettings-
jaren zijn omgekomen.

De tekst op de gedenkplaat luidt:

Ter nagedachtenis van onze korpsmakkers die ons in de bezettingsjaren
1940-1945

Met daar onder de namen van de zes slachtoffers:

J.C. Huisman, K. Mulder, G.J.E. Poortman, J.P. Rozemeyer, M. Sepers en
J.C. Vente.


Het monument is onthuld op 25 februari 1947 in het toenmalige bureau
van Politie aan de Zonneveldstraat te Leiden.


De gedenkplaat is de later meeverhuisd naar het nieuwe bureau van de
Politie Hollands Midden Leiden, aan de Langegracht 11b.


Enkele Bronnen:


"Leids Jaarboekje 1995", Themanummer 1940 - 1945
I.W.L. Moerman, vz. redactiecommissie
Uitgave Vereniging Oud Leiden, Leiden 1995

"Leiden in WO II", van dag tot dag,
een kroniek van 10 mei 1940 tot 15 augustus 1945.
B. Goudriaan
Uitgave F.G.W. Goudriaan, Leiden 1995


leiden.courant.nu
www.4en5mei.nl
www.erfgoedleiden.nl
www.online-begraafplaatsen.nl

.
Jacobus BOSSELAAR (35 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren donderdag 22 februari 1906 te Oost- West Souburg (ZL).

Zoon van Jacobus BOSSELAAR en Pieternella BAKKER.

Religie: Nederlands Hervormd.

Jacobus, was één van de zeven kinderen uit het gezin Bosselaar.
Hij had werkte als landbouwknecht voordat hij in circa 1922-1923
als matroos bij de Koninklijke Marine in dienst ging.

Jacobus had als stamboeknummer 8668.

Jacobus deed dienst aan boord van veel schepen en wal-instellingen.
Ook was hij voor een langere periode geplaatst in de West en in de
Oost.

Jacobus, 26 jaar, huwde op 30 september 1932 te Den Helder (NH)
de 18 jarige Dina RITSMA.



Heldersche Courant, zaterdag 1 october 1932


Uit dit huwelijk twee, [mogelijk drie], kinderen geboren in de
periode 1932 - 1938.

Het gezin Bosselaar woonde in 1933 te Den Helder in de Achterstraat
nr. 86. De Achterstraat verdween rond 1943 onder de slopershamer
met het grootste deel van Oud Den Helder om zo plaats te maken
voor de aanleg van de Duitse Atlantikwall.


In november 1937 werd bekend dat Jacobus als matroos der 1e klasse
per 3 januari 1938 aan boord van de kruiser Hr.Ms. Java (1925-1942)
geplaatst zou worden. De kruiser Java op dat moment nog in onder-
houd/verbouwing te Amsterdam, was ingepland om in mei 1938 voor
langere tijd haar zusterschip de kruiser Hr.Ms Sumatra in Nederlands
Oost Indië te gaan aflossen.


Hr.Ms. Java aankomst te Den Helder na proefvaart 10 januari 1938

Foto: Collectie arwanda1465



Heldersche Courant, woensdag 4 mei 1938


Op 4 mei 1938 vertrok Hr.Ms. Java uit Den Helder en kwam op
25 juni 1938 aan in de haven van Tandjoeng Priok de haven van
Batavia op Java.


Wanneer Jacobus is overgeplaatst naar een ander schip of wal-
inrichting is mij onbekend.

Op maandag 8 december 1941 was hij opgenomen in het Militaire
Hospitaal te Makassar op Celebes. Daar is hij ten gevolge van
difterie overleden op 35 jarige leeftijd.




Provinciale Zeeuwsche Coutant, vrijdag 27 maart 1942


Van Jacobus Bosselaar is geen aanwijsbare laatste rustplaats
bekend. Zijn naam staat bijgeschreven in gedenkboek 40 van
de Oorlogsgravenstichting.



Buiten Erevelden

De aanduiding Buiten Erevelden in het Slachtofferregister van de
Oorlogsgravenstichting betekent dat het graf van het desbetref-
fende slachtoffer vaak niet (meer) aanwijsbaar is. Hij of zij ligt in
ieder geval niet op één van de zeven Nederlandse erevelden op
Java begraven. Teneinde de nagedachtenis aan deze slachtoffers
in ere te houden, heeft de Stichting hun personalia opgenomen
in gedenkboeken.
De namen van de slachtoffers die in het Verre Oosten overleden
zijn, staan in de delen 40 en 41 vermeld. Deze boeken maken
deel uit van een serie van 42 gedenkboeken. Op alle zeven ere-
velden op Java zijn gedenkplaten aangebracht met een Neder-
landse tekst en een in het Bahasa Indonesia.


Gedenkplaat "Buiten Erevelden"

Foto's: Oorlogsgravenstichting - 2008


Enkele bronnen:

"Gedenkrol van de Koninklijke Marine 1939-1962" en het niet
gepubliceerde "Supplement" op deze gedenkrol.
H.J. Floor †
Weesp 2004.

"Hr.Ms. Kruisers Java en Sumatra"
J. Anten
Uitgave: Asia Maior, Zierikzee 2001

oorlogsgravenstichting.nl
www.archieven.nl
www.oorlogsslachtofferszeeland.nl
www.openarch.nl
www.wiewaswie.nl

.
Percy George FORD (26 jaar)
.


Foto: Veterans Canada


Geboren op vrijdag 28 mei 1915 te Castor, Alberta, Canada

Zoon van William Walter FORD (1886-1964) en Mary GRAHAM (1890-1940).

Percy werd geboren in Castor waar ook zijn ouderlijk huis stond en hij zijn
jeugd doorbracht. Naast Percy en zijn ouders bestond het gezin ook nog uit
zijn broer Frederick Graham en hun zussen Doreen Marion en Elizabeth Mary.

Percy volgde zijn opleidingen aan de scholen in Castor en aan de Technische
school te Calcary, waar hij een speciale opleiding volgde in het gebruik van
industriële elektriciteit.

In 1938 - 1939 ging hij werken in Sudbury, Ontario (CAN) na eerst een tijd
gewerkt te hebben in een productieplaats voor houtwinning in Brits Colombia.


Percy was een enthousiast ijshockey- en honkbal speler.
Ook genoot hij van een spelletje curling.



Foto: Find A Grave


Percy keerde begin januari 1940 terug naar Castor waar zijn
moeder Mary, 49 jaar, op 10 januari 1940 kwam te overlijden.



Poster: Jankersten


Op 26 november 1940 trad Percy in dienst van de Royal Canadian Air
Force (RCAF) in Calgary. Na het voltooien van de basis opleidingen
ging hij naar de No. 7 Bombing and Gunnery School (1941-1945) op
RCAF airfield Paulson in Manitoba.



Foto: Immigrants of war


Op 17 augustus 1941 waren de opleidingen
van Percy tot Wireless Operator/Airgunner
voltooid.



Foto: Forces war records


Percy kreeg de rang van Pilot Officer en had Service
Number J/6849.


In october 1941 kwam Percy aan in Engeland en werd toegevoegd bij het 407 RCAF Squadron (Sqdn)
dat was ingedeeld bij de 16e Groep van Coastal Command. Het 407 Sqdn was op 8 mei 1941 opge-
richt en vloog vanaf juli 1941 met Lockheed Hudsons Mk. V vanaf RAF North Coates Air Force station
in Lincolnshire. Hun missie bestond uit verkenningsvluchten en z.g.n. "low-level attacks" op de aan-
wezige vijandelijke scheepvaart in het Engelse Kanaal en de Noordzee.


Bemanning van een Hudson van 407 Sqdn keert terug op hun basis RAF North Coast

Foto: 626 Squadron


Bemanning en grondpersoneel gedurende een thee pauze op RAF North Coast, 2 november 1941

Foto: 626 Squadron


Maandag 15 december 1941

Op RAF North Coast stijgt om 16.05 uur LT de Hudson Mk. V - AM731 met callsign RR-H met als
bemanning de Pilot Officers L.W. Almquist, J.A. Bitcon, P,G, Ford en de Sergeant W.Turley.


Het doel van deze vlucht was om in de omgeving van Terschelling een aanval doen special tegen
z.g.n. Voorposten- and E-boten van de Duitse Kriegsmarine.

Daar deze missie met volledige radiostilte is gedaan is niet geheel duidelijk wat er is gebeurt.

Het vliegtuig is vermoedelijk neergeschoten en ten oosten van Vlieland in de Waddenzee gestort.

De bemanningsleden kwamen allen om het leven.

Het lichaam van Percy George Ford spoelde op 27 juni 1942 aan op het strand nabij paal 41.
Hij werd door de Duitsers met militaire eer begraven op Vlieland.



Foto: Marco Swart - 24 September 2014



Foto: Veterans Canada


Het lichaam van Sergeant W. Turley. spoelde ook aan op de kust.
Hij werd begraven in Usquert (Groningen).

De overage twee lichamen van Pilot Officer L.W. Almquist en Pilot
Officer J.A. Bitcon werden nooit gevonden. Hun namen worden
herdacht op Paneel 59 van het Runnymede Memorial in Englefield
Green, nabij Egham, Surrey, Engeland.


Oorlogsmonument te Castor

In zijn voormalige woonplaats Castor, Alberta, is de naam van
Percy Ford bijgeschreven op het oorlogsmonument





Foto's: Flickr - Brain G. Kennedy -29 juli 2014


Ook is de naam van Percy Ford aanwezig op het oorlogsmonument van het 407 Squadron dat is opgesteld
in het National Air Force Museum in Trenton, Ontario, Canada.






Foto's: National Airforce Museum, Tenton, Canada


Enkele bronnen:

"RAF Coastal Command Losses of the Second World War",
Aircraft en Crew Losses, Volume 1, 1939 - 1941 .
R. McNeill
Midland Publishing, Hinckley, England 2003.

airforcemuseum.ca
en.wikipedia.org
nl.findagrave.com
vlielandwar.blogspot.com
www.626-squadron.co.uk
www.canadianfallenheroes.com
www.cpvanderlaan.nl
www.cwgc.org
www.flickr.com
www.forces-war-records.co.uk
www.jankersten.nl
www.verliesregister.studiegroepluchtoorlog.nl
www.veterans.gc.ca




In verband met de kerstdagen en jaarwisseling is de eerstvolgende bijdrage in "Ter herinnering aan …"
verwachtbaar op zondag 5 januari 2020.

.
Thomas Hendrik VERDENIUS (43 jaar)
.


Foto: Drenthe in de oorlog


Geboren donderdag 15 augustus 1901 te Heerde (GL).


Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, zaterdag 17 augustus 1901


Zoon van Jacob VERDENIUS (1870-1929) en Gezina OPTEN (1870-1942).

Religie: Nederlands Hervormd.


Op dinsdag 30 april 1929 gehuwd met Maria Jacoba (Mies) BENSE (1903-1990).



Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, vrijdag 22 juli 1927 en woensdag 1 mei 1929

Uit dit huwelijk drie zonen:

Erik, mei 1930;
Walther, juli 1932;
Peter, juni 1936.


Sinds 1929 huisarts te Noordwolde (FR).

Thomas was lid van het verzet, hij behoorde tot de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers
(LO) Weststellingwerf en de Orde Dienst (OD).

De in het dorp zeer hoog geachte arts was de spil van het plaatselijke verzet. Hij was volledig op de
hoogte van alle illegale activiteiten in zijn woonplaats en wijde omgeving.

De auto van Dr. Verdenius, een A-Ford Coach uit 1929 met kenteken B-14338 (foto circa 1937)

Foto: Tresoar


De auto van dokter Verdenius, werd door de Knokploeg (KP) gebruikt voor overvallen, wapentransporten,
vervoer van onderduikers, etc. De auto stond verstopt in een van de vele schuren nabij Boschoord, een
buurtschap in Drenthe aan de grens met Friesland. De auto is bij een razzia’s in begin januari 1944 door
de Duitsers ontdekt.



Na verraad van een gearresteerde onderduiker werd hij op 29 december 1944 gearresteerd en overge-
bracht naar het bolwerk van de Sicherheitsdienst (SD) de Crackstate in Heerenveen, dat sinds 1944 door
hun in gebruik was genomen als gevangenis. Daar onderging de dokter hardhandige verhoren waarin hij
zwaar werd mishandeld.

De Crackstate met rechts de gevangenis.



In de nacht van donderdag 4 op vrijdag 5 januari 1945 hoorde hij hoe de illegale
werker Luitjen Mulder (25 juli 1918 – 8 januari 1945) in de naast hem gelegen cel
door zijn beulen vreselijk werd mishandeld.
Omdat dit hem ook was overkomen en hij niet voor een tweede keer wilde worden
gemarteld, benam Thomas Verdenius zich van het leven door met zijn brillenglas
een slagader door te snijden.


Het interieur van de gevangenis in Crackstate

Foto's: Gevangen in Friesland


Thomas Verdenius is begraven op de N.H. begraafplaats in Noordwolde aan de
Hoofdstraat Oost 57 in Noordwolde (gemeente Weststellingwerf).


Ingang Nederlands Hervormde begraafplaats Noordwolde (FR)

Foto: Begraafplaats Noordwolde



Het graf van Thomas en Mies Verdenius

Foto: Graftombe - 1 januari 2004


De naam van Thomas Verdenius staat ook op een monument op de N.H.begraafplaats.



Foto: Herma de Vries - Traces Of War

Het monument is een bolvormige sculptuur, geplaatst op een vierkant voetstuk. Het kunstwerk is
uitgevoerd in zwarte natuursteen.


Het is een ontwerp van A. Kreykamp en opgericht ter nagedachtenis aan tien medeburgers die op
29 december 1944 het slachtoffer werden van de razzia, aan vier medeburgers die ten gevolge van
de arbeidsinzet in Duitsland stierven en aan acht geallieerde vliegers die met hun Halifax bommen-
werper op 30 juni 1942 bij Noordwolde zijn neergestort.


De namen van de tien slachtoffers van de razzia staan op de voorkant van het monument en luiden:

Bertus Beugeling, Jan Beugeling, Andries de Boer, Jan Folkert de Jong, Yme Krips, Gijs Krol,
Thijs Reint Menger, Albert Schokker, Thomas Hendrik Verdenius en Hendrik de Vries.

Het monument is onthuld op 4 mei 1966.

Het monument is geplaatst op de scheiding van het oude en nieuwe gedeelte van de N.H. begraafplaats
te Noordwolde.


Ook is in Noordwolde een straatnaam vernoemd naar Thomas Hederik Verdenius de Dr. Verdeniusstraat.

Foto: Google Street View - juni 2016



In Noordwolde wordt elk najaar een wandeltocht gehouden ter herinnering aan
Thomas Hendrik Verdenius.

Wandelsport/fietsvereniging de Blaren/Nortepétrappers organiseert de jaarlijks
terugkerende Dr. Verdenius Wandeltocht.

In 2020 wordt deze wandeltocht voor de 64e keer gelopen.

Afstanden: 5, 10, 25 en 40 km.

Start en finish: De Duker, Dwarsvaartweg 2, Noordwolde.




Enkele Bronnen:

"Represailles in Friesland 1940 - 1945"
J. Kooistra -e.a.-
Uitgeverij Louise, Grou 2013.

"Een laatste saluut", Fryslân in de oorlog
J. Kooistra
Uitgeverij PENN, Leeuwarden, 2005.

"De Regio tijdens de Tweede Wereldoorlog "
W.H. de Vries
Uitgave: Meester Drukkers, Wolvega, 1995.

"Het Grote Gebod", Gedenkboek van het verzet in LO en LKP,
Deel I en Deel II
H. van Riessen -e.a.-
Uitgever J.H. Kok, 4e druk, Kampen, 1989.


ferline.nl
meppelercourant.nl
oorlogsgravenstichting.nl
stellingwerf.nl
tipnoordwolde.nl
www.4en5mei.nl
www.drentheindeoorlog.nl
www.geldersarchief.nl
www.gevangeninfriesland.nl
www.myheritage.nl
www.tracesofwar.nl

.
Edo Steffan FIMMEN (33 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren woensdag 25 november 1908 te Amsterdam (NH)

Zoon van Eduard Carl (Edo) FIMMEN (1881-1942)
en
Julie Lucie Cornelie (Nelly) MICHE (1875-0000).


Algemeen Handelsblad (A.B.), vrijdag 27 december 1908

Naast Edo Stefan bestond het gezin ook nog uit zus
Ruth Yvonne (1911-1957)

Edo deed na het lager onderwijs 6 klassen nog twee klassen op de HBS.
Ging werken als automonteur. Woonplaats Bussum (NH). Gekeurd voor
de militaire dienst op 20 april 1927.

Geschikt bevonden.

Voorkeuren van Edo bij indeling: 1e Luchtvaart afdeling, 2e Motordienst.

Ondanks zijn opgegeven voorkeur voor de voor een bepaald legeronderdeel
werd hij op 2 januari 1928 ingelijfd bij het 10e Regiment Infanterie als dienst-
plichtig onderofficier, 1e ploeg. Na zijn eerste opkomst en opleiding ging Edo
met groot verlof op 29 september 1928 en volgde zijn bevordering tot
sergeant op 30 september 1928.

Op 19 november 1928 gaat hij een verbintenis aan vrijwillig als reserve
sergeant bestemd voor de dienst als vlieger bij de Luchtvaart afdeling voor
de duur van 6 jaren ingaande 19 november 1928. Dit alles volgens opgave
van de 1e Compagnie Luchtvaart afdeling op 2 januari 1929.

Begin december 1928 gaat Edo Fimmen vanuit zijn woonplaats Bussum naar
het vliegkamp Soesterberg. Zijn vliegopleiding neemt een aanvang.

Op 1 november 1929 is hij van zijn vrijwillige verbintenis ontheven en als
gewoon dienstplichtig sergeant overgeplaatst naar de 2e Compagnie Lucht-
vaart afdeling.

30 april 1930 gaat Edo met groot verlof en op 30 mei 1930 vertrekt hij
naar Batavia (NOI) met het stoomschip Johan de Witt om na een verblijf
van anderhalf jaar in de Oost met het motorschip Baloeran terug te reizen
naar Rotterdam op 2 december 1931.

Wanneer Edo Fimmen de overstap naar ML - KNIL heeft gemaakt is mij
niet bekend. Na het voltooien van allerlei opleidingen gaat hij vermoedelijk
in 1939 weer terug naar Indië.

In de Indië volgt bevordering tot sergeant-majoor vlieger-instructeur en
geeft hij onderricht op de horizontale bommenwerpers van het USA type
Glenn Martin.



Nederlands-Indië 1941 1942


Tarakan in het voormalige Nederlands-Indië is een moerasachtig eiland gelegen
in het oostelijk deel van de Celebeszee ten noordoosten van Borneo. Het eiland
heeft een oppervlakte van ongeveer 303 km².



Tarakan was een belangrijk centrum van olieproductie (80.000 vaten olie per
maand in 1941). Een van de belangrijkste doelstellingen van Japan tijdens de
Tweede Wereld-oorlog was deze oliebronnen te bemachtigen. Daartoe landden
er Japanse troepen op 11 januari 1942 op de kust van Tarakan en versloegen
daar een klein garnizoen van het Indische leger tijdens een tweedaags gevecht.
Hoewel de olievelden zwaar waren beschadigd door de Nederlandse troepen
voordat de landing van de Japanners plaatsvond, waren de Japanners in staat
de productie van olie al snel te herstellen


Versterkingen naar Samarinda II, Oost Borneo.

N.a.v. de berichten over de nabij het eiland Tarakan waargenomen Japanse oorlogsvloot kreeg het
Commando ML op 10 januari 1942 van de Legercommandant opdracht om twee afdelingen Glenn
Martin (1-vl-G-II en 2-vl-G-II) over te plaatsen naar het geheime vliegveld Samarinda II op Oost
Borneo en deze te samen met de al aanwezige eenheden tegen de Japanse vloot in te zetten.

Afdeling 2-vl-G-II, of te wel de 7e afdeling horizontale bommenwerpers was een onbe-proefde
eenheid die de strijd nog niet meegemaakt hadden. Per 9 december 1941 was deze mobilisabele
afdeling met als standplaats Kalidjati op West Java iets ten noorden van Bandoeg weliswaar op
papier geactiveerd, maar het had tot 16 december geduurd eer al het benodigde personeel ook
daadwerkelijk was ingedeeld en tot eind december 1941 eer het merendeel van de ingedeeld
vliegtuigen oorlogsinzetbaar was. Alle 1e bestuurders van de afdeling, waaronder Edo Fimmen,
waren ervaren vlieginstructeurs,
maar alle 2e bestuurder-mitrailleurschutters waren vliegers die of net het uitbreken van de oorlog
waren gebrevetteerd, of leerling vliegers die toen hun opleiding vrijwel hadden afgerond, maar
nog op de Glenn Martin moesten worden getest en nog tot mitrailleurschutter moesten worden
opgeleid. Ook bij de waarnemers-bommenrichters en de luchtvaart-radiotelegrafisten waren veel
onervaren bemanningsleden.

Twee Glenn Martin bommenwerpers WH-3 van ML KNIL boven Malaya 1 januari 1942

Foto: Wikimedia


Reserve Kapitein-vlieger Ir. D.L. Asjes (1911-1997), de commandant had 14 dagen de tijd
gekregen om zijn afdeling operatief gereed te maken, wat met veel kunst en vlieg-werk
inderdaad lukte.

Op maandag 12 januari 1942 kwam de afdeling rond het middag uur met zeven toestellen
op Samarinda II aan.


Grondpersoneel laadt bommen in een Glenn Martin WH 3 bommenwerper

Foto: Nationaal Archief


Alle aangekomen versterkingen werden direct met de reeds aanwezige ML eenheden ingezet om de
Japanse vlooteenheden te verkennen en indien mogelijk te bombarderen.
Om 15.10 uur startte als laatste de patrouille Van der Schroeff van 2-vl-G-II. Het weer boven het
doel was wellicht wat verbeterd en op Tarakan zaten de troepen volgens een ontvangen bericht van
de vorige dag te springen om luchtsteun. dat het eiland zich in de ochtend van 12 januari 1942 al
had overgegeven, wisten de vliegers niet. Het lukte de patrouille van de drie Glenn Martin bommen-
werpers (de M 580, M 546 en de M 552) inderdaad om de aanval uit te voeren. Om enige verrassing
te bewerkstelligen werd Tarakan in het westen circa 150 km. voorbij gevlogen en er werd vervolgens
in een grote boog naar een aanvliegpunt boven zee ten noordoosten van het eiland gevlogen.
De bewolking was nu gebroken en de in twee rijen voor de oostkust van het eiland voor anker liggen-
de transportschepen waren ondanks regenbuien goed zichtbaar. Tijdens het aanvliegen werd in een
vlakke duik al manoeuvrerend naar 4500 meter gedaald om extra snelheid op te bouwen. Van 4500
meter wierp waarnemer Van Rees (M 580) vervolgens om 17.15 uur de 3 x 300 kg. bommen op een
transportschip. Het bommen-patroon viel daarbij toevalligerwijs over twee schepen die getuige grote
steekvlammen, beide een treffer opliepen.


Sergeant-majoor vlieger-instructeur
E.S. Fimmen in tropenuniform

Foto: NIMH Beeldbank Defensie


Tijdens het bombarderen werd intens afweervuur ontvangen.
Het toestel van Edo Fimmen werd daarbij geraakt, viel stijl naar beneden en verdween door de
wolkenlaag uit zicht. Men zag niemand springen. Enkele dagen later bleek pas dat Edo Fimmen
kennelijk de macht over het toestel (de M 552) had weten te herstellen en in de rivierdelta nabij
Samarinda in het donker een noodlanding had proberen te maken. Hierbij was hijzelf en zijn
telegrafist, de brigadier *) luchtvaart-radiotelegrafist Karel Breton omgekomen. Het uitgebrande
wrak werd enkel dagen later, in de rivierdelta gevonden door een afdeling KNIL infanterie uit
Samarinda.

*) brigadier: Europese beroeps korporaal.

Na de oorlog kwam aan het licht dat de 2e bestuurder, sergeant-vlieger Lambertus Johannes
van Wijk, 22 jaar, en de bommenrichter, soldaat Liem Tjing Bing, boven Tarakan uit het toestel
gesprongen waren. Van Wijk vluchtte met een groep KNIL-militairen de rimboe van Borneo in
en wist zich bij de groep van Kapitein-vlieger-waarnemer Stephan te voegen. Van Wijk zou
spoedig alsnog om het leven komen. Op 31 januari 1942 werd hij met o.a. kapitein Stephan
ergens tussen Malinau en Boelongan op Midden Borneo "onthoofd" door opstandige Dajaks.

De bommenrichter Liem Tjing Bing werd hangend aan zijn parachtute beschoten door een
Japans drijver-verkenningsvliegtuig. Zijn parachute werd daarbij kennelijk zo beschadigd dat
hij als een steen naar beneden viel en omkwam. Een tafereel dat werd waargenomen door
Nederlandse krijgsgevangenen op een door de Japanners in beslag vrachtschip.

Er patrouilleerden geen Japanse jagers boven de invasievloot en de twee andere Glenn Martins
van de patrouille Van der Schroeff konden zonder problemen naar Samarinda II terugvliegen.
Daar werd in het donker om 19.20 uur geland.

Edo Steffan FIMMEN vond in de rivierdelta een zeemansgraf.

Zijn naam staat bijgeschreven in Gedenkboek nummer 38 van
de Oorlogsgravenstichting.



Enkele Bronnen:


"Camouflage en kenmerken op vliegtuigen van de ML - KNIL".
M.T.A. Schep
Uitgeverij Geromy, Utrecht 2018.

"De luchtstrijd om Indië", Operaties van de ML – KNIL in de
periode december 1941 tot maart 1942.
P.C. Boer -e.a.-
Uitgeverij Uniboek b.v., Houten 1990.

"De luchtstrijd rond Borneo", December 1941 – februari 1942.
P.C. Boer
Uitgeverij Uniboek b.v., Houten 1987.


nimh-beeldbank.defensie.nl
nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
socialhistory.org
www.geneaal.nl
www.nationaalarchief.nl
www.nederlandseluchtvaart.nl
www.wikimedia.nl

.
Anna Suzanna LEEMBRUGGEN (48 jaar)
.


Foto: Oorlogsgravenstichting


Geboren zondag 18 october 1896 te Leiden (ZH)


Leidsch Dagblad, dinsdag 20 october 1896


Dochter van:
Willem Adriaan LEEMBRUGGEN (1871-1925) en
Carolina Wilhelmine (Ilse) von LIEBEN (1873-1961).

Anna was één van de vijf kinderen (vier dochters en een zoon) in het gezin
Leembruggen.



Haagsche Courant, maandag 29 maart 1920


Op donderdag 8 april 1920 te Den Haag gehuwd met Maurits KANN (1894-1942).

Uit dit huwelijk vier dochters:

Annelize Louise (1921-1944),

Mirjam Sophie (Mily) (1923-2014),

Noortje (0000-0000),

Eva Pauline (1927-2010).

Het gezin verhuisde vanuit Amsterdam naar Naarden (NH). Maurits was journalist
en sinds 1927 uitgever en mede eigenaar van het weekblad De Groene.

Het huwelijk tussen Anna en Maurits werd in 1934 ontbonden. Maurits blijft wonen
in Naarden.

Anna gaat naar Hilversum waar een nieuwe villa gebouwd gaat worden.

De nieuw villa "Renata" is aan de 's-Gravelandseweg 131 a te Hilversum. In 1934
was men met de bouw begonnen. Anna heeft tijdens de bouw een tuinhuis voor
haar dochters laten bouwen.


Villa Renata, 's-Gravelandsche weg nr. 131a Hilversum (1982)

Foto: Hilversum2 clubs


Door haar, inmiddels ontbonden, huwelijk met Maurits is Anna tijdens de bezet-
ting door de Duitsers aangemerkt als half Joods en haar kinderen als Joods.


Registratiekaart van Anna in de administratie (gestart in 1941) van de Joodsche
Raad

Foto: Collection Arolson archives


Tijdens de bezetting kan Anna gewoon in villa Renata blijven wonen. De kinderen
moesten vanwege hun joodse vader een jodenster dragen, waartegen Anna in
verzet kwam. Als zij van huis ging bracht zij als voorzorgsmaatregel de kinderen
steeds bij vrienden onder.


Tenslotte is Anna gearresteerd en overgebracht naar kamp Westerbork.


Uit de dag- en nachtrapporten van de Asser gemeentepolitie:

5 Juli 1944

13.30 uur. Van de politie van het kamp Westerbork, tijdelijk in bewaring over
genomen Anna Leembruggen (half jodin). Zij wordt over een paar uren, om
22.00 uur, door dezelfde politie weer afgehaald met nog twee aanwezige joden
die door de gemeentepolitie uit Leeuwarden hier gebracht zijn.


De Duitsers hadden inmiddels het huis, villa Renata in beslag genomen en ter
bewoning aan Duitse burgers toegewezen.


Anna Leembruggen, gaat op 13 september 1944 met een straftransport vanuit
kamp Westerbork naar Bergen-Belsen. Via verschillende kampen is Anna op
16 december 1944 in Ravensbrück terecht gekomen.

Op vrijdag 19 januari 1945 Anna Suzanna Leembruggen in de leeftijd van
48 jaar te Ravensbrück aan typhus is overleden.




Het Vrije Volk, woensdag 20 juni 1945


-
Het Parool, vrijdag 24 augustus 1945 ----------------------- Het Parool, donderdag 30 augustus 1945


Er is van Anna Suzanna Leembruggen geen aanwijsbare laatste rustplaats bekend.
Haar naam staat bijgeschreven in Gedenkboek 19 van de Oorlogsgravenstichting.


Concentratiekamp Ravensbrück.

Ravensbrück was een concentratiekamp voor vrouwen, in de buurt van Fürstenberg,
85 kilometer ten noorden van Berlijn. Het was in gebruik tussen 15 mei 1939 en de
bevrijding door Russische troepen op 30 april 1945.

In Ravensbrück hebben 132.000 vrouwen en kinderen en 20.000 mannen van meer
dan veertig nationaliteiten gevangen gezeten, politieke gevangenen, verzetsmensen,
Joden en Sinti en Roma, waaronder 900 Nederlandse vrouwen, onder wie 75 met een
Joodse achtergrond. De vrouwen werden ingezet als dwangarbeider.

Tussen de 20.000 en 30.000 gevangenen zijn in concentratiekamp Ravensbrück om-
gekomen door executies, honger of ziekte of als gevolg van medische experimenten.


Ravensbrück, Gedenkplaats bij de verbrandingsovens in het crematorium



Het monument "Groep van Moeders" van Fritz Cremer bij het
crematorium vóór de "Muur van de Nationaliteiten" in het
voormalige vrouwenkamp Ravensbrück

Foto's: Norbert Radtke 2005


Stolpersteine te Hilversum


In mei 2016 zijn diverse Stolpersteine geplaatst in Hilversum, waaronder ook op
de 's-Gravelandseweg 131 A bij de voormalige woning van Anna en haar dochters.


Stolpersteine 's-Gravelandseweg 131 A



Anna's dochter, Annelize Louise Kann



Anna

Foto's: Willem Visser - Traces Of War


Bijkomende informatie:

Dochter Annelize Louise Kann, geboren 15 december 1921, is overleden op 17 september 1944
te Vechel. Annelize studeerde in 1940 kunstgeschiedenis in Utrecht, maar is later ondergedoken
in Veghel.
Tijdens de gevechten in september 1944 bij de bevrijding van Noord-Brabant is ze in Veghel door
een Duitse kogel geraakt en overleden.

De tekst op haar stolperstein is dus niet geheel correct.


Voormalig echtgenoot Maurits Kann, geboren 22 mei 1894 en overleden op 27 maart 1942 in
concentratiekamp Sachsenhausen. Maurits Kann was lid van het verzet en een van de drie joodse
oprichters van het nieuwe illegale krant Het Parool. De betrokkenheid van Maurits bij Het Parool
was maar van korte duur, want op 26 mei 1941 werd hij te Heemstede tijdens een bijeenkomst
gearresteerd.



Enkele bronnen:


"De 102.000 namen"
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Boom uitgevers Amsterdam, 2018

altneu.han-solo.net
books.google.nl
collections.arolsen-archives.org
hilversum2.clubs.nl
joodsebegraafplaatsassen.nl
nl.wikipedia.org
oorlogsgravenstichting.nl
www.genealogieonline.nl
www.joodsmonument.nl
www.openarch.nl
www.tracesofwar.nl

.
Jan Hendrik WESSELING (58 jaar)
.


Luitenant-kolonel J.H. Wesseling,
Commandant Luchtvaart Afdeling KNIL,
circa 1929
Foto: NIMH-Beeldbank Defensie


Geboren maandag 11 juni 1883 te Hoofddorp (NH).


Provinciale Drentsche en Asser Courant, woensdag 13 juni 1883

Zoon van Frederik WESSELING (1852-1938)
en
Hendrika Johanna Alberdina BEENS (1853-1924).



Bredasche Courant, zondag 4 augustus 1901


Jan Hendrik Wesseling wordt op 28 september 1901 toegelaten op de Koninklijke
Militaire Akademie (KMA) te Breda (NB) om de officiersopleiding artillerie van het
KNIL te volgen. Jan Hendrik volgt al de 3 studiejaren en wordt benoemd tot
2e luitenant der artillerie van het KNIL.



Algemeen Handelsblad (O.B.), zondag 30 october 1904


Op 17 december 1904 vertrekt Jan Hendrik aan boord van het stoomschip Oranje
(1903-1936) naar Nederlands Oost Indië (NOI) waar hij werd geplaatst bij de veld-
artillerie.


Stoomschip Oranje in 1905

Foto: Stoomvaart Maatschappij Nederland


De artillerie is voorzien van kanonnen maar ook van veel paarden. Jan Hendrik
heeft zijn eigen paard waarmee hij aan diverse oefeningen en wedstrijden deel-
neemt. Dat gaat wel eens verkeerd.



Bataviaasch Nieuwsblad, zaterdag 7 april 1906


In 1906 volgt zijn bevordering tot 1e luitenant en wordt hij overgeplaatst naar
de artillerie afdeling te Binjoe Biroe, nabij Ambarawa op midden Java.


Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, woensdag 22 augustus 1906


Na een Europese verlof periode in Nederland en daarbij een detachering bij de
Rij- en Hoefsmidschool te Amersfoort, keert hij, inmiddels gehuwd met Cornelie
Louise WIJNMALEN (1886-1914), terug naar NOI .


Rotterdamsch Nieuwsblad, vrijdag 30 januari 1914


Uit het huwelijk met Cornelie wordt een dochter geboren,Hendrike Louise (Riek)
(1914-1995)

Kort na de geboorte van haar dochter komt Cornelie Louise Wesseling-Wijnmalen
te overlijden.

Er volgen voor Jan Hendrik vele plaatsingen bij diverse artillerie eenheden, o.a.
de 2e opnemingsbrigade te Bandoeng en ook bij de mobile vestingsartillerie te
Soerabaja.

Op 1 maart 1918 volgt zijn bevordering tot Kapitein en een cursus voor ter voor-
bereiding van zijn studie aan Hogere Krijgsschool te Den Haag.
Tijdens deze studie huwt hij te Den Haag met jonkvrouwe Johanna Charlotte
Louise EVERTS (1890-1930).



Haagsche Courant, maandag 30 augustus 1920


In januari 1922 volgt terugkeer naar NOI met zijn vrouw en in
december van jaar plaatsing bij de Generale Staf te Bandoeng.

In 1925 krijgt Jan Hendrik, werkzaam op het Departement
van Oorlog waar hij de luchtvaartzaken behandelt, ook de
Postduivendienst onder zijn beheer.



Bataviaasch Nieuwsblad, donderdag 13 augustus 1925


Bevordering tot Majoor per april 1926 en terug naar de artillerie. In 1927 terug naar Nederland voor
een verlofperiode om bij terugkeer in 1928 geplaatst te worden bij het 1e Regiment Artillerie gelegerd
in Weltevreden een voorstad van Batavia. In mei van hetzelfde jaar volgt bevordering tot Luitenant-
kolonel en de indeling bij het hoofdkwartier van de Generale Staf.

Hier blijft hij echter niet lang werkzaam. Jan Hendrik wordt eind 1928 commandant van de Luchtvaart
Afdeling (LVA)van het KNIL.


Luitenant-kolonel Weseling met gezin, circa 1928

Foto: NIMH-Beeldbank Defensie


In juli 1930 komt Johanna te overlijden.



Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, zaterdag 26 juli 1930


Begin 1932 bevordering tot Kolonel, en terugkeer naar het hoofdkantoor der
artillerie waar zijn benoeming volgt tot Inspecteur der Artillerie, Hoofd van de
IIIe Afdeling van het Departement van Oorlog.


Kolonel Wesseling tijdens schietoefening 1 R.A. juli 1933

Foto: NIMH - Beeldbank Defensie


Jan Hendrik is vaak ook aanwezig bij diverse luchtvaart evenementen en/of
herdenkingen als zijnde oud commandant van de LVA.


Op 25 september 1934 huwt Jan Hendrik voor de derde maal, dit keer met
Ulrique Casimire Caroline VERSFELT (1902-1965)



Algemeen Handelsblad (A.B.), dinsdag 25 september 1934


Kolonel Wesseling (2e van rechts) met zijn vrouw 1934

Foto: NIMH - Beeldbank Defensie



De Sumatra Post, vrijdag 14 juni 1935


Generaal-majoor Wesseling

Foto: Geni


De benoeming van Jan Hendrik tot Generaal-majoor der artillerie volgt op
11 april 1935, de rang die hoort bij zijn functie als Inspecteur der Artillerie.

Op 26 mei 1937 gaat Jan Hendrik met eervol ontslag na 36 dienstjaren bij
het KNIL in de Oost te hebben doorgebracht.



De Sumatra Post, dinsdag 9 maart 1937



Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, woensdag 26 mei 1937


De heer en mevrouw Wesseling zullen op deze dag met het motorschip Sibajak, onder bevel van
Gezagvoerder G.A. Schoehuizen, van Batavia naar Rotterdam varen waar het schip 23 juni 1937
zal aanmeren.


Motorschip Sibajak

Foto: ss Maritime


In Nederland gaat de familie wonen in Wassenaar. Jan Hendrik blijft niet stil zitten,
hij gaat verder als voorzitter van de Luchtbeschermingsorganisatie in de sector
Scheveningen-Zuid. Ook in de overige sectoren van Den Haag en omgeving richt
men deze organisatie op.
Jan Hendrik gaat ook een campagne leiden om voldoende vrijwillige leden voor
deze Luchtbeschermingsorganisatie aan te trekken.



De Tijd, woensdag 12 october 1938


10 mei 1940

Duitse inval in Nederland.

De luchtbescherming in Den Haag en omgeving is paraat en komt waar nodig in actie. Na het bom-
bardement van Rotterdam worden veel personeel en materieel vanuit Den Haag ingezet om daar
bijstand te verlenen.


Na de capitulatie van de Nederlandse strijdkrachten in ons land op 15 mei 1940 had Jan Hendrik kritiek
op de verdediging van ons land. De Nederlandse militairen werden allen op nonactief gesteld. Wie ver-
klaarde niets tegen de bezetter te ondernemen mocht huiswaarts. Velen beschouwden dit daarom als
een leugen om bestwil, want de principiële weigeraars werden meteen krijgsgevangene. Zij verborgen
wapens, begonnen spionage-kringen of probeerden de bezetter dwars te zitten. De Sicherheitsdienst
had het niet zo begrepen op deze vaak vakbekwame wapenbroeders, oud en jong.
Veel militairen liepen tegen de lamp door infiltratie en gebrek aan veiligheidsmaatregelen. Jan Hendrik
was intussen ook actief.

In zijn dagboek schreef hij dat de Anjerdag (29 juni 1940) hem ontroerde, vooral omdat de draaiorgels
het Wilhelmus speelden. Hij wist snel van arrestaties en aantastingen van de grondrechten. Hij maakte
ook fietstochten "ter waarneming", vermoedelijk spionagetochten.


Later werd Jan Hendrik Wesseling districts- of stadscommandant van de Ordedienst in Den Haag, maar
meer details daarover zijn niet gevonden. Op 5 april 1941 werd hij opgepakt. Hij was één van de 52
gevangenen die gerekend worden tot het 1e O.D.-proces van Kamp Amersfoort, maar hij werd toen nog
niet veroordeeld.


Intussen weet Jan Hendrik veel met zijn vrouw te corresponderen en die brieven bewaart zij ook. Daaruit
blijkt dat hij op 7 september 1941 aankwam in Kamp Amersfoort en daar gevangene nr. 501 in Block III
werd.

Jan Hendrik, hartpatiënt, wordt systematisch alle zorg en medicijn onthouden. Een fatale afloop is voor-
spelbaar. Over zijn gezondheid schrijft hij: "Werkelijk goed, ben hoopvol, wel wat magerder en wat jaar-
tjes ouder".

De illegale correspondentie moet plotseling stoppen, want het is te gevaarlijk geworden.
Maar op 2 december komt er toch weer één, gevolgd door een officiële. De 30e december schrijft Jan
illegaal dat hij de eet- en rookwaar en capsules (medicijnen?) heeft ontvangen en dat die zeer welkom
waren. Maar ook dat zijn vrouw vooral voorzichtig moet zijn met haar brieven, omdat anderen daar het
slachtoffer van kunnen worden… Het gaat goed met hem, maar het verlangen naar vrijheid is groot.
Hij weet dat zijn vrouw vlakbij in Amersfoort logeert en verlangt naar haar, maar zal hij haar ooit nog
zien?

Op 4 januari 1942 gaat er nog een officiële brief naar huis: "Met mij blijft het goed gaan dankzij het
goede weer". Het is zijn laatste.

Jan Hendrik overlijdt op maandag 26 januari 1942 in Kamp Amersfoort.

De 28e januari 1942 vermeldt een envelop: Frau Witwe J.H. Wesseling. Er zit een lijst van zijn bezit-
tingen in. De tol van ruim vier maanden Kamp Amersfoort.



Het Vaderland (A.B.), maandag 2 februari 1942



Algemeen Handelsblad (A.B.), donderdag 5 maart 1942


Jan Hendrik Wesseling heeft zijn laatste rustplaats gevonden op de
N.H. Begraafplaats te Wassenaar (ZH).


Graf Jan Hendrik Wesseling te Wassenaar

Foto: Oorlogsgravenstichting - 2004



Enkele Bronnen:


dspace.library.uu.nl
nimh-beeldbank.defensie.nl
oorlogsgravenstichting.nl
ssmaritime.com
wesseling-nederland.voorouders.net
www.biografischportaal.nl
www.delpher.nl
www.myheritage.nl
www.stoomvaartmaatschappijnederland.nl