Het werk van Hannah Arendt heb ik nooit gelezen, wel ben ik regelmatig citaten van haar tegen gekomen en weet ik ongeveer wat haar boodschap is. Op Wikipedia staat haar visie wel redelijk duidelijk omschreven:
Citaat:
In haar boek over het proces tegen Adolf Eichmann laat ze zien dat het kwaad iets banaals kan zijn. De holocaust kon plaatsvinden omdat de nazi's het hele proces in stukjes hadden gebureaucratiseerd, waarbij niemand verantwoordelijk was voor het geheel en ieder slechts voor een enkel klein onderdeel. Het kwaad (de jodenmoord) krijgt dan een banaal karakter; duizenden ijverige ambtenaren die op hun deelterrein hun taak al dan niet gewillig uitvoeren. Het eindresultaat is echter wel de vernietiging van 6 miljoen mensen. Het kwaad is niet radicaal maar banaal, een optelsom van opgesplitste activiteiten. Haar theorie is door sommigen onderstreept. Anderen hebben haar theorie bestreden. (
Bron)
Ik onderstreep deze theorie. Na de oorlog - en sommige mensen doen het nog steeds - vonden we het prettig om de uitvoerders van de holocaust te zien als gruwelijke monsters gedreven door een radicale vorm van kwaadheid. Elke vorm van menselijkheid werd hen ontnomen, onterecht want niks wijst erop dat de gemiddelde kampbewaker of RSHA-bureaucraat anders was dan de gemiddelde burger. Het waren voor de oorlog zelden tot nooit psychopaten, sadisten of moordenaars en ook tijdens de oorlog waren deze mensen vaak goede huisvaders, aardige buurmannen of liefhebbende echtgenoten.
De nazi's maakten van iets gruwelijks en misdadigs een regeringsbeleid. Dit beleid werd niet van de ene op de andere dag ingevoerd, maar in stappen. Het begon met het afnemen van bepaalde burgerrechten van joden en het eindigde in massamoord. Veel ambtenaren waren vanaf het begin betrokken bij dit anti-joodse beleid en mede onder invloed van antisemitische propaganda wisten ze uiteindelijk schijnbaar nauwelijks meer met welk afschuwelijke werk ze bezig waren. Zeker toen men de joden in gaskamers om ging brengen werden relatief gezien nog maar weinig mensen geconfronteerd met de gruwelijke details van massamoord. En zelfs die mensen waren in de veronderstelling dat ze enkel hun werk deden.
Een mooi citaat van Hannah Arendt:
Citaat:
"Gebrek aan werkelijkheidszin, gedachteloosheid kunnen in een mens meer onheil aanrichten dan alle boze driften die het mensenhart eigen zijn tezamen, dat was de les die men in Jeruzalem kon leren. Maar het was een les, geen verklaring van het fenomeen en evenmin een theorie erover." (Arendt, Eichmann in Jerusalem. A Report on the Banality of Evil, pag. 12).
Kortom: alhoewel het confronterend is om te beseffen dat de uitvoerders van de holocaust gewone mensen waren, gedreven door alledaagse menselijke motivaties, is het wel héél belangrijk dat we ons dit beseffen. Door te stellen dat deze mensen gedreven werden door radicale kwaadheid of moordlust, sluiten we namelijk uit dat zoiets ons kan overkomen. Zo snel zijn wij tenslotte niet te beïnvloeden door een radicale vorm van kwaadheid en wie zal van zichzelf erkennen dat hij of zij moordlustig is?
Misschien heb je wat meer interessante discussiepunten of vragen? Net als Roel ben ik namelijk van mening dat je eer zeer origineel en erg interessant onderwerp hebt uitgekozen!
