........ zal men vroeg of laat ook mensen verbranden."

Deze woorden van Heinrich Heine, honderd jaar eerder geformuleerd, hadden in mei 1933 nog
evenveel waarde. Heine bleek een goed profeet te zijn.

Goebbels’ doctoraat was een product van vier universiteiten: Bonn, Würzburg, Freiburg en Heidel-
berg. Om in zijn Heidelbergse studententijd wat bij te verdienen had hij in een fabriek voor gloei-
kousjes gewerkt. Dan is het verband gauw gelegd. Wanneer het na de Rijksdagbrand ergens begon
te roken en Goebbels kwam daar ook voorbij gestrompeld, dan wist men al hoe laat het was. Op
10 mei 1933 werd onder leiding van deze Rijkspyromaan op de Opernplatz een enorme brand-
stapel opgericht. Opgevrolijkt door marsmuziek wierpen honderden studenten ruim 40.000 boeken
in het vuur. Duizenden titels die hadden bijgedragen aan Duitslands literaire faam werden een prooi
der vlammen, daaronder ook die van Heinrich Heine. In een toespraak verkondigde Goebbels:
"Deze viering is een symbolische daad. Zij moet de wereld duidelijk maken, dat de geestelijke
grondbeginselen van de Weimar Republiek voor altijd en eeuwig vernietigd zijn. Uit deze ashoop
zal de Phoenix van een nieuwe onvergankelijke tijdgeest ontstaan." *

Erich Kästner stond toe te kijken hoe een van zijn eigen boeken, het befaamde "Emil und der
Detektive" in de vlammen werd geworpen. Hij was de man die de vraag zou stellen "Kennst du
das Land wo die Kanonen blühen?" en toen hij dacht dat men hem herkende moest hij halsoverkop
vluchten.

In de navolgende weken werden nog eens 12.400 titels uit bibliotheken en boekhandels verwijderd.
De bibliotheken stonden onder streng toezicht, men bemoeide zich niet alleen met wat werd
aangeschaft, men zorgde er ook voor dat ongewenste exemplaren uit de rekken verdwenen.
Kunstwerken in de categorie “ontaard”, in de woorden van Hitler het werk van kliederende apen
waarvan men onder noch boven kon onderscheiden, maar met een onschatbare waarde en die
vandaag de dag alleen nog door foto’s of reproducties bekend zijn, werden uit de musea verwijderd,
op veilingen verramscht of vernietigd. Een tentoonstelling die deze voorbeelden van deutsche
Verfallkunst aan de kaak moest stellen trok, tot woede en schrik van Hitler en Goebbels, twee
miljoen bezoekers.

Zonder rekening te houden met talent of faam in de rest van de wereld werden joodse en liberaal
gezinde schrijvers uitgesloten. Hun plaatsen werden ingenomen door middelmatige collega's die
een gebrek aan talent met een stramme nazigezindheid compenseerden.Lieden als Blunck en
Johst werden gevierde persoonlijkheden. Heinrich en Thomas Mann, Ludwig Fulda, Arnold
Zweig, Alfred Döblin konden alleen aan het concentratiekamp ontsnappen door naar het
buitenland uit te wijken.

In de toekomst telde alleen de politieke instelling. Het talent kwam op de tweede plaats. Een
organisatie voor schrijvers, het Reichsverband der Schriftsteller, beheerste het gebied van de
literatuur. Om te mogen schrijven en te publiceren, moest men lid zijn van deze organisatie. Men
kon alleen lid worden wanneer men zich tot de nazi-ideologie bekende.

* Joseph Goebbels was ook in hoge mate, men mag ook zeggen met lijf en leden, betrokken bij de
laatste brandstapel van het Derde Rijk toen op 1 mei 1945 zijn lichaam en dat van zijn vrouw op
het terrein nabij de Führerbunker met benzine werden overgoten en verbrand.

Bronnen:
André François-Poncet: "Als Botschafter im Dritten Reich"
Erich Kästner: "Als ich ein kleiner Junge war"