Re: Belgische rantsoenzegels
Jelle Y. schreef:
Leuk!
Ik had niet verwacht dat er tot 4 jaar na de oolrog nog werd gerantsoeneerd.
Leuk? Het is een teken van schaarste en eventueel honger, waarbij vooral de zwaksten van de samenleving het slachtoffer dreigen te worden. In Nederland duurde het zelfs tot zeven jaar na de oorlog.
Marius Peter schreef:
Rantsoeneing was toch niet te relateren aan de het WOII maar aan de economische crisis?
De vlak voor 1940 in Nederland ingevoerde distributie was wel degelijk oorlogsgerelateerd.
Tijdens de Eerste wereldoorlog trad op 19 augustus 1916 de Distributiewet in werking. Om een eerlijker verdeling van o.a. brood, zuivel en brandstoffen mogelijk te maken, stelde de regering maximale verkoopsprijzen vast en werd een systeem van distributiekaarten ingevoerd.
Nederlandse Broodkaart WO1De economie van Nederland, en die van de landen waarvan Nederland afhankelijk was, was na 11 november 1918 verstoord. Vandaar dat de wettelijke rantsoenering pas in de loop van 1919 gefaseerd werd opgeheven
Zoals je op onderstaande grafiek van het CBS kunt zien, kwakkelde de Nederlandse economie tussen 1922 en 1927, groeide het daarna tot 1929 – het jaar van de Beurskrach in de USA -, om vervolgens in 1932 het dieptepunt te bereiken. Daarna ging even bergopwaarts en vertraagde het herstel in 1935 en 1936. Na 1936 maakte de economie van Nederland een verdere opwaartse beweging. Voor zover ik weet is er tijdens deze hele periode, het interbellum waarin zelfs een diepe wereldwijde crisis de kop opstak, in ons land geen sprake geweest van door de overheid geleide rantsoenering op beduidende schaal.
C
onjunctuurlijn van het InterbellumEchter: vlak na de Duitse inval in Polen – wat later het begin van de Tweede Wereldoorlog bleek te zijn - werd het voor ons land, doordat de internationale economische verhoudingen verstoord waren, steeds moeilijker voldoende voedings- en later ook andere grondstoffen te importeren. Vandaar dat suiker in Nederland vanaf oktober 1939 alleen nog maar met bonnen verkrijgbaar was, een paar maanden later gevolgd door erwten.
Pas na de Duitse inval in mei 1940 werden thee en koffie, meel en brood gedistribueerd. Later tijdens de bezetting waren vrijwel alle essentiële levensmiddelen, zeep, tabak en goederen zoals schoenen, textiel, gebruiksvoorwerpen zoals glas, keramiek, en zelfs lucifers nog slechts op de bon verkrijgbaar. Veel werd door de bezetter naar Duitsland versleept. Benzine was eigenlijk alleen nog maar bij hoge uitzondering, en met dringende reden, te koop. Verreweg het meeste was bestemd voor het Duitse leger.
Even een zijsprong: het woord OW’er of oweeër, vindt in tegenstelling tot wat velen denken niet zijn oorsprong in de Tweede- maar in de Eerste Wereldoorlog. Al tijdens 1914-1918 werden slinkse handelaren en smokkelaars die van de schaarste profiteerden, de z.g.
oorlogs
winstmakers of
oorlogs
woekeraars, zo genoemd.
Distributiebonnen WO2Direct na de oorlog bleek het onmogelijk de Nederlandse bevolking ineens van allerlei gewenste hoeveelheden(basis)producten te voorzien en werd de distributie voortgezet. Pas in 1952 was koffie als laatste weer vrij te koop en werd het distributiesysteem opgeheven.
Overigens vond eind 1973 - voor zover ik me kan herinneren - de laatste Nederlandse officiële distributie plaats, ten gevolge van een olieboycot door een aantal Arabische landen die Nederland betichtten van een te pro-Israëlische houding. De brandstoffen voor auto’s gingen op de bon. De actie, bedoeld om het brandstofverbruik te verminderen, mislukte doordat mensen die bonnen overhielden deze weggaven of verkochten en doordat benzinestations op grote schaal ook zonder bonnen leverden. In tegenstelling tot WO1 en WO2 was er voor een dergelijke actie onvoldoende draagvlak bij het publiek en de middenstand, iets dat voor het welslagen ervan wellicht noodzakelijk is, en de distributie duurde dan ook nog geen maand.
De boycotteers Irak, Koeweit en Saoedi-Arabië hadden meer succes, zei het bescheiden: de Nederlandse steun aan Israel werd iets minder onvoorwaardelijk, zeker in het openbaar.
Benzinebonnen 1973Met excuses aan degene die zich er misschien aan ergert dat ik me niet strikt heb gehouden aan de periode 1939 – 1945. Volgens mij is de andere informatie zeker ook relevant en kun je de Tweede Wereldoorlog niet altijd beperken tot zes jaar als je alle facetten wilt kunnen belichten.