Babi Jar (Oekraïens: Бабин Яр, Babyn Jar; Russisch: Бабий Яр, Babi Jar) is de naam van een ravijn in Kiev. In 1941 werden er door de nazi's meer dan 100.000 mensen (meest joden) vermoord (sommige bronnen vermelden 250.000 slachtoffers).

Het bloedbad
Voor de invasie van de nazi's woonden er ca. 175.000 joden in Kiev. Het negenentwintigste korps en het zesde Duitse leger namen deze stad in op 19 september 1941. Ongeveer 100.000 joden waren toen al de stad ontvlucht. Vlak na de Duitse inname werd door de NKVD (de geheime dienst van de Sovjet-Unie) een aanzienlijk aantal gebouwen in het centrum van Kiev opgeblazen. Deze gebouwen waren veelal in gebruik genomen door de Duitse legerleiding, waardoor de meeste slachtoffers van Duitse afkomst waren. Ter vergelding besloten de Duitsers op 26 september 1941 dat alle joden van Kiev ter dood zouden worden gebracht. Twee dagen later werden de joden gesommeerd zich de volgende morgen om acht uur in de stad te verzamelen, onder het voorwendsel dat ze zouden worden geherhuisvest.

Op 29 en 30 september 1941 werden bijna 34.000 joden van het getto naar het ravijn "Babi Jar" (= ravijn van oude vrouwen) gedreven. Het lag destijds net buiten de stad, naast de joodse begraafplaats. Van hun bezittingen hadden de joden alles achter moeten laten wat ze niet konden dragen. Ze werden in twee door prikkeldraad afgezette terreinen gedreven, bewaakt door leden van het Sonderkommando uit Einsatzgruppe C, de Waffen-SS en Oekraïense collaborateurs. Daar werden zij hardhandig gedwongen zich te ontkleden (later hoefde dit niet meer) en af te dalen in het ravijn. De eerste groepen werden gedwongen op de bodem te liggen, met het gezicht naar beneden, waar ze door Duitsers met machinegeweren werden vermoord. De lijken werden bedekt met dunne lagen aarde, waarna de volgende groepen werden gedwongen daar boven op te liggen, opdat ze op dezelfde manier om het leven gebracht konden worden. Zo werden in twee (!) dagen alle 34.000 verzamelde joden gedood. Vanwege het zeer grote aantal in korte tijd neer te schieten mensen, kon het gebeuren dat een enkeling niet overleed. Dezen werden levend begraven, of slaagden erin om zwaargewond onder de lijken vandaan te kruipen en een schuilplaats te zoeken.


Na het bloedbad
In de maanden na deze eerste twee dagen werd het grootste deel van de rest van de joden in Kiev uitgeroeid. Sommige inwoners van Kiev hielpen joden zich te verschuilen, maar velen maakten zich schuldig aan verraad. Nadat de meeste joden gedood waren, werd Babi Jar omgevormd tot een kamp waar duizenden slachtoffers, voor het merendeel zigeuners en sovjet-oorlogsgevangenen, uit andere delen van Oekraïne naar toe werden gebracht om te worden gedood. Enkele honderden gevangenen werden ingekwartierd om te werken voor de Duitse SS-ers en Oekraïense bewakers. De meeste gevangenen werden na enkele weken vermoord en vervangen door anderen die hun werk moesten voortzetten.

Halverwege 1943 trokken de Duitsers zich terug toen het Rode Leger westwaarts trok. De nazi's trachtten het bewijs van hun slachting te vernietigen om hun schuld te verbergen. Vanwege de gruwelijkheid van dit werk, lieten zij dit aan gevangen over. Zij moesten de lijken uit de verscheidene massagraven blootleggen. Daartoe moest eerst de bovenste laag aarde worden weggegraven. Daarna werden de verstrengelde en vergane lijken uit elkaar gehaald. Om dit werk te vergemakkelijken (en versnellen) hadden de nazi's speciale tangen gemaakt, die onder de kin van de lijken moesten worden geslagen. Zo konden ze meestal worden verwijderd, soms moesten er ook nog bijlen en zelfs dynamiet aan te pas komen. De stank was verschrikkelijk. Nadat de lijken uit de massagraven waren gehaald, werden kostbaarheden verzameld (voornamelijk gouden tanden en kiezen en sieraden). Vervolgens werden de lijken gecremeerd en vermaalde men de overgebleven beenderen. Ondanks de verwoede pogingen om alle sporen te wissen, slaagden de nazi's hier niet in omdat enkele gevangenen wisten te ontsnappen. Er waren ook een paar overlevenden en ooggetuigen. Zij wisten precies wat er zich had afgespeeld. Het Sovjetleger bevrijdde Kiev op 6 november 1943.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog ging er enige tijd overheen voordat er een gedenkteken werd geplaatst bij Babi Jar. Pas toen Chroesjtsjov aan de macht was gekomen, werd deze wens ingewilligd. In 1961 publiceerde de dichter Jevgeni Jevtoesjenko een gedicht, genaamd "Babi Jar", waarvan de beginregel luidt: Er staat geen monument bij Babi Jar. Er is alleen de steile afgrond, als een ruwe gedenksteen. Ik ben bang. Dit gedicht is op indrukwekkende wijze op muziek gezet door Dmitri Sjostakovitsj in het eerste deel van diens dertiende symfonie. In 1966 werden architecten en kunstenaars uitgenodigd om voorstellen voor een monument in te dienen. Het duurde acht jaar voordat het monument was gebouwd. Sinds 1974 staat er een monument bij het ravijn, maar de inscriptie vermeldt geen joodse slachtoffers. In 1991 werd een monument in de vorm van een menora opgericht ter nagedachtenis aan de omgekomen joden in Babi Jar.

Otto Rasch (Friedrichsruh 7 december 1891 - Neurenberg 1 november 1948) bekleedde verscheidene Nazi-functies en was een SS-Brigadeführer en commandant van Einsatzgruppe C tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Otto Rasch werd lid van de NSDAP in 1931 en vervoegde de SS-rangen in 1933. Na de machtsovername van de nationaal-socialisten of nazisten werd Rasch burgemeester te Radeberg en Hoofdburgemeester in de Lutherstad Wittenberg. Toen Rasch zijn villa betaalde met belastinggeld moest hij zijn politieke carrière stopzetten en trad hij toe tot de Sicherheitsdienst (SD). In 1938 werd hij leider van de staatspolitie te Frankfurt en begin 1939 werd hij chef van de veiligheidsdienst (SD) te Praag en chef van de veiligheidspolitie (Sicherheitspolizei, Sipo) te Königsberg. Op 31 augustus 1939 nam hij deel aan de overval op de Gleiwitz-zender waar hij de leiding nam over de overval van het boswachtershuis Pietschen, Polen. Als bevelhebber van Einsatzgruppe C was hij verantwoordelijk voor de massamoord aan de ravijn van Babi Jar, Oekraïne in 1942.

Zonder deze explosies en de daaruit voortvloeiende branden en chaos had de executie in Babi Jar echter ook gewoon plaatsgevonden.

Op 31 augustus 1939 nam hij deel aan de overval op de Gleiwitz-zender

Maar is er meer bekend over de actie van de NKVD? Is dit een vooropgesteld plan geweest of was het een verrassingsaanval?

Het veroverde Kiev werd binnen korte tijd overrompeld door Duitse soldaten. Ze vestigden zich in verschillende panden aan de Khreshchatyk, de chique hoofdstraat van de stad. Omdat de NKVD, de beruchte Sovjetveiligheidsdienst, de elektriciteitscentrales en de watervoorzieninginstallaties had opgeblazen, moesten ze generators en watertanks laten aanrukken. Algauw kregen de Duitse troepen echter te maken met ernstigere problemen. De NKVD bleek namelijk meer te hebben ondernomen om het verblijf van de Duitsers in Kiev onmogelijk te maken. Op meerdere locaties hadden ze bommen geplaatst die merendeels op afstand tot explosie gebracht konden worden, zoals Alfred Jodl, Chef Operaties binnen het OKW, tijdens het proces van Neurenberg verklaarde. Hij herinnerde zich toen dat hij een veroverde kaart had gezien met daarop de locaties van 50 landmijnen die voor de Duitse inname van de stad geplaatst waren.

Toen op 20 september de citadel waarin de artilleriestaf van de Wehrmacht was ondergebracht ontplofte, kende men de oorzaak van deze explosie nog niet. Bij deze eerste explosie kwamen de commandant van de artillerie en zijn stafchef om. Vier dagen later vonden er tot in de nacht met tussenpozen nog meer explosies plaats in en om de Khreshchatyk, onder andere in het hoofdkwartier van de veldcommandant van de Wehrmacht. Het stadcentrum veranderde in een vuurzee en er brak grote paniek uit. Het vuur werd mede aangewakkerd doordat voorraden Molotovcocktails die door de teruggetrokken Sovjetroepen op de bovenste verdieping van gebouwen waren achtergelaten, uiteenspatten en de brandstof zich verspreidde over de vloeren en via trappen naar beneden. Meerdere beeldbepalende gebouwen werden verwoest en zo’n 50.000 inwoners van Kiev raakten dakloos als gevolg van het inferno.

In de vuurzee in het stadcentrum van Kiev verloren ook veel Duitse soldaten het leven. De Duitse legerleiding tastte in het duister naar de oorsprong van de explosies. Men vermoedde dat tijdbommen de oorzaak waren, maar het gerucht ging ook dat een geheime organisatie van spionnen en saboteurs de explosies veroorzaakt hadden. Daarom werd er hard opgetreden tegen verdachte personen die zich ophielden in de nabijheid van de geëxplodeerde gebouwen. Hun voornaamste zorg was echter het bestrijden van de brand, want het vuur verspreidde zich over het stadcentrum. “De Duitsers sloten het hele stadscentrum af,” zo herinnert de toen 12-jarige Anatoly Kuznetsov zich, “maar het vuur verspreidde zich […] Het leek alsof heel de stad ter ontploffing gebracht was.” Anatoly Kuznetsov is een belangrijke ooggetuige van de gebeurtenissen in Kiev in deze periode. [...]