Van 12 t/m 17 november ben ik samen nog 90 andere belangstellenden naar Polen geweest. De reis langs enkele nazi-vernietigingskampen was georganiseerd door het Auschwitz-comité, die deze reis elk jaar doen. Er was dit jaar nog één overlevende mee, Lenie Boeken-Velleman, oftewel Tante Leen, die toen ze 17 was naar Auschwitz is afgevoerd.We gingen Auschwitz I en Birkenau, Majdanek en Sobibor bezoeken.
Op maandag 12 november vetrokken we vanaf Schiphol richting Warschau. In Warschau werd direct na aankomst de oude Joodse begraafplaats bezocht. Hier werden tijdens de Duitse bezetting alle joodse doden die in het ghetto van Warschau omkwamen, begraven. Op een relatief kleine begraafplaats liggen ongeveer 150.000 mensen, het is één grote chaos van grafstenen. Aangezien het al donker was toen we hier aankwamen was het helaas niet zo’n succes.
Na een ontvangst door de ambassadeur op de Nederlandse ambassade, inclusief hapjes en drankjes, en het inchecken in de Holiday Inn Warschau was het tijd voor het diner, waarna we nog even de stad in zijn geweest om een prachtig kasteel (het voormalige Gestapo-hoofdkwartier) te bekijken, en daarna begaf iedereen zich met gezwinde spoed naar de hotel-bar, waar het nog lang erg gezellig was.
Dinsdagochtend moesten we weer vroeg op, aangezien we met de bus van Warschau naar Krakau zouden vertrekken, een tocht van ongeveer 3 uur. Na aankomst gingen we eerst naar het hotel, Novotel Krakau, waarna we naar Auschwitz I gingen, ook wel het Stammlager genoemd. Dit is een oude Poolse kazerne die in 1940 is omgebouwd tot concentratiekamp, in eerste instantie voor Poolse en Russische krijgsgevangenen, en vanaf 1942 ook voor Joden. In 24 barakken (Blocks) werden hier 20.000 mensen tegelijk gevangen gehouden. In Auschwitz I zijn ongeveer 70.000 mensen omgekomen. Als je onder de poort doorloopt met de beroemde spreuk “Arbeit macht Frei” en je het kamp binnenkomt raak je meteen onder de indruk.
We kregen een rondleiding van een uitstekende gids door het kamp, en bezochten de diverse tentoonstellingen in de verschillende Blocks, waaronder het Nederlandse paviljoen. Erg indrukwekkend allemaal, er is daar een muur met alle namen van de Nederlanders die uit Westerbork zijn weggevoerd. Tot mijn verrassing stond ook een familielid (?) bij, die in Auschwitz is omgekomen. Dat ga ik nog een keertje uitzoeken. Ook zijn hier de enorme vitrines met koffers, brillen, schoenen, protheses en haar te zien. Toen wij er waren was er ook een groep Israelische schoolkinderen in het kamp, waarvan er een paar bijna flauwvielen bij het zien van deze dingen.
Aangezien er ook veel familie van slachtoffers meereisden werd er in elk kamp een herdenking gehouden onder leiding van Rabbijn Sonny Herman. Hierbij werden de namen van de omgekomenen door de familie voorgelezen, en werd daarna de Kaddisj (het Joodse gebed voor de doden) voorgelezen. Dit was zeker in het joodse paviljoen erg indrukwekkend en emotioneel. Een mooi moment.
Woensdag hadden we ’s ochtends de gelegenheid om zelf in Auschwitz I rond te kijken, en werd ook de gaskamer ( Krematorium I) bezocht.
Wat nog de meeste indruk op me maakte: de Nazi’s hadden de weg naar de gaskamer betegeld met tegels uit de diverse verwoeste synagoge’s in Europa, zodat de Joden als het ware over hun eigen synagoge naar de gaskamer moesten lopen. Erg cynisch allemaal, je moet echt ziek zijn om dit soort dingen te bedenken.
Ook erg indrukwekkend was de executieplaats tussen het experimenten-Block en het Doden-Block.
Op deze plek zijn ongeveer 10.000 mensen geexecuteerd, vanwege bijvoorbeeld ontsnappingspogingen tot en met een verkeerde blik richting een kampbewaker. In het Doden-Block kon je ook diverse cellen zien: staan-cellen, waar gevangenen dagenlang moesten staan, tot uithonger-cellen, waar mensen zonder eten en drinken werden opgesloten. Als ze bijna dood waren werden ze naar buiten gesleept en doodgeschoten.
’s Middags gingen we naar Auschwitz II, oftewel Birkenau, het kamp waar anderhalf miljoen joden zijn vergast. Het ligt ongeveer 3 kilometer vanaf Auschwitz I, en als je aan komt rijden zie je in de verte al de beroemde toegangspoort met het spoor er doorheen. Wat iedereen als eerste opviel was de enorme grootte van het kamp, echt ongelofelijk.
We liepen met z’n allen over de Rampe (het perron), waar de familie’s na aankomst van de treinen werden gescheiden: 20% van de mensen die konden werken mocht blijven leven, de rest liep meteen door naar de Krematoriums II, III, IV en V, waar ze werden vergast en verbrand. Deze Krematoriums zijn vlak voor de bevrijding door de Russen opgeblazen, er zijn dus alleen nog puinhopen van over, maar je kunt nog wel goed zien hoe het allemaal werkte.
Een anekdote: Tijdens een eerdere reis van het Auschwitz Comite was er een overlevende, die op de Rampe op de spoorrails ging liggen en een dikke sigaar opstak. Op de vraag wat hij in hemelsnaam aan het doen was antwoordde hij:” Toen ik hier zat heb ik een keer gedroomd dat ik op de spoorrails ging liggen en een dikke sigaar opstak. Nu kan ik het echt doen!”
Na een herdenking bij het Internationale Monument gingen we verder naar de Sauna, de plaats waar de mensen die geschikt waren om te werken werden uitgekleed, geschoren, onderzocht, getatoeeerd en gedouched, en waar de kleding werd gedesinfecteerd.
Dit is nog helemaal origineel en ook weer erg indruk- en weerzinwekkend. Hier tegenover is het gedeelte van het kamp genaamd Canada, hier werden alle bezittingen van de mensen gesorteerd en opgeslagen voor transport naar Duitsland.
Achter de sauna liggen de puinhopen van de eerste 2 gaskamers, het kleine witte en het kleine rode huis, 2 boerderijtjes waar de eerste vergassingen plaatsvonden, maar aangezien er maar een paar honderd mensen tegelijk in konden werd dit al snel te klein.
Hier zijn ook de plekken waar in eerste instantie de lijken verbrand werden. Door middel van gedenkstenen wordt aangegeven dat de as van de slachtoffers hier ligt.
Verder staan er ook nog enkele originele barakken aan het begin van het kamp, als je daarin rondkijkt is het niet te geloven dat mensen hier jaren in hebben kunnen overleven, zo koud, tochtig en oncomfortabel waren de omstandigheden.
Het was hier erg koud en regenachtig, als je in deze tijd van het jaar in Birkenau rondloopt kun je je het lijden en de vreselijke dingen die hier gebeurden goed voorstellen. Echt een akelige en onbegrijpelijke plek waar je bijna misselijk van wordt, zo doordacht is het allemaal opgezet. Maar wel goed om een keer te zijn geweest.
Donderdag was een dag dat we de hele dag in de bus zaten richting Lublin, oftewel een waardeloze dag. De lunch kregen we in een oud stadje, Sandomierz, waar voor de oorlog veel joden woonden. Hier kregen we onder leiding van een gids ook nog een rondleiding. We kwamen langs een oude synagoge, die was beklad met een graffiti van een galg met een joden-ster eraan, maar daar heeft de gids het verder niet over gehad.
Vrijdag werd het kamp Majdanek bezocht, ook weer een enorm kamp, aan de rand van Lublin. In de oorlog konden de mensen van Lublin vanuit hun huizen in het kamp kijken. In de vrieskou en sneeuw konden we hier rondlopen, in dit kamp staat nog een compleet crematorium. In een hokje naast de verbrandingsovens in het crematorium staat hier de badkuip van de kampcommandant. Het water voor dit bad werd verwarmd door de verbrandingsovens, de commandant nam dan ook een bad terwijl 4 meter verderop lijken werden verbrand, ongelofelijk.
Vlak naast het crematorium staat een enorm monument met daarin de as van de verbrande slachtoffers, hier werd ook een herdenking gehouden.
Vlak bij dit monument liggen loopgraven waar tijdens Aktion “Erntefest” (Oogstfeest !) in november 1943 in één dag 18.000 Joden werden doodgeschoten.
In totaal werden er tijdens deze Aktion in deze omgeving in 2 dagen 42.000 Joden vermoord.
Na het bezoek aan Majdanek werd de reis voortgezet. Met de bus reden we naar Chelm, waar de lunch werd geserveerd (bietensoep, jammie….…), waarna we richting Sobibor vertrokken, het vernietigingskamp waar de meeste Nederlandse joden zijn vermoord.
Het kamp ligt langs de grens met de Oekraine, in the middle of nowhere. Er is van het kamp zelf niets meer over. Na de opstand in 1943 is het kamp met de grond gelijk gemaakt. Er is hier alleen een monument met de as die is opgegraven. Hier werd door middel van het leggen van bloemen en het branden van kaarsen ook weer een herdenking gehouden.
Op de plaats van de gaskamers is een pad aangelegd waarlangs sparren zijn geplant, die je kunt adopteren, wat een hoop familieleden van mensen die hier zijn omgekomen dan ook hebben gedaan. Op deze plek, midden in een groot bos, is geen vogel te horen. Erg bijzonder ! Verder is er pas (?) nog een kuil ontdekt van 32 meter lang, 12 meter breed en 3 meter diep. De kuil ligt vol met as……..
Na het bezoek aan Sobibor gingen we weer terug naar Warschau, waar we om 21.00 uur aankwamen. Na wat eten en een paar drankjes was het bedtijd.
's Ochtends was er een rondleiding door het voormalige joodse Ghetto van Warschau.
We liepen langs de zogenaamde Umschlagplatz, het verzamelpunt waarvandaan de joodse ghetto-bewoners naar de diverse kampen werden getransporteerd, daarna langs de diverse gedenkstenen die rond het voormalige ghetto staan, naar het monument aan de straat Mila, waar op nummer 18 het hoofdkwartier van de ghetto-strijders was gevestigd, oftewel Mila 18.
Hier hebben ongeveer 100 joden zich tot het laatst verzet tegen de SS en en hebben toen zelfmoord gepleegd. Ze liggen hier allemaal nog onder het puin.
Het laatste bezoek was aan het monument voor de Ghetto-strijders, een enorm monument op een plein.
De reis zat er bijna op, we hadden nog even tijd om op eigen houtje het oude centrum van Warschau te bekijken. De stad is in de oorlog bijna geheel verwoest, maar ze hebben het toch aardig opgeknapt. Na het uurtje vrije tijd vertrokken we weer richting het vliegveld, waarna we om 19.00 weer op Schiphol aankwamen.
Het was een vermoeiende week met vroeg opstaan, veel reizen en veel indrukken. Deze reis is wel een absolute aanrader voor mensen die met eigen ogen willen bekijken wat er zich allemaal voor verschrikkelijke dingen hebben afgespeeld in Polen gedurende WOII.
Links:
www.auschwitz.nl ,
www.deathcamps.org ,
www.holocaust-history.org ,
www.holocaustdenialontrial.com ,
http://yad-vashem.org.il/exhibitions/al ... album.html ,
.
